Министр, интернет және қымбат тариф: Ұялы байланыс саласында қандай мәселе бар

Қазақстандағы ұялы байланыс саласы бүгінде көптеген сынға ұшырап отыр. Тарифтердің өсуі халық арасында наразылық танытып отыр. Өз кезегінде осы мәселелердің шешілуіне жауапты бұрынғы цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусиннің қызметі қоғамда үлкен наразылық туғызды.

Бағдат Мусиннің цифрлық саланы дамытудағы жетістіктері мен кемшіліктері

Бағдат Мусин 2020 жылы Қазақстанның Цифрлық даму министрі болып тағайындалғаннан кейін елімізде цифрландыру бағытына бірқатар реформалар енгізуге уәде берген болатын. Алайда, оның министрлік қызметіндегі ең басты кемшіліктерінің бірі – байланыс саласындағы нақты мәселелердi шешуден гөрі PR-ға көбірек көңіл бөлуі болды. Мусиннің министрлігі жыл сайын цифрландыруды ілгерілету туралы баяндамалар жасап, жоғары деңгейде жарнамалық іс-шаралар өткізсе де, ұялы байланыс инфрақұрылымының жай-күйіне, оның сапасын арттыруға және тарифтердің әділ деңгейде сақталуына қатысты нақты әрекеттердің аздығы байқалды.

Министр қызметін атқарған кезеңде, Бағдат Мусиннің басшылығымен елімізде интернет желісінің жылдамдығын арттыру және мобильді байланысты дамытуға арналған бірнеше жобалар ұсынылғанымен, олардың көбі сөз жүзінде қалды. Ауылдық аймақтардағы ұялы байланыс қызметінің сапасы жақсармады, ал ірі қалаларда интернет жылдамдығы, керісінше, төмендеп кетті. 2022 жылы жарияланған статистика бойынша, Қазақстанның көптеген аймақтарында 4G желісіне қосылу мүмкіндігі әлі де өте шектеулі.

Мусиннің ұялы байланыс операторларымен жұмыс істеуде де сынға ұшырағаны белгілі. Операторлардың монополиялық жағдайы мен қызмет сапасының төмендігіне қатысты көпшілікке нақты шаралар қабылдамағаны үшін ол қоғамның сынына қалды. Министрдің өзінде «цифрлық Қазақстан» идеологиясын алға тартса да, нақты базалық инфрақұрылымды құруда қиындықтар болды. Бұл орайда, оның басқаруындағы министрлік тек қала ішінде интернет желісін дамытуға ғана назар аударып, ауылдарға жеткілікті көңіл бөлмегені байқалды.

Тарифтердің қымбаттауы

Қазақстандағы ұялы байланыс тарифтерінің өсуі халықтың әлеуметтік әсер етті. 2020-2023 жылдары тарифтер 1,5 рет көтерілді, ал операторлар көп жағдайда қызмет көрсету сапасын жақсарту туралы нақты шаралар ұсынбады. Мысалы, көптеген қала тұрғындары байланыс сапасы нашарлап, интернет жылдамдығы төмендеп, жиі үзілістер орын алатынына шағымдануда. Алайда, операторлар өздерінің қымбат тарифтерін негіздеуде, сапаның төмендігін ескермей, көбіне желінің жүктелгендігі немесе техникалық жағдайлар туралы сылтауларды алға тартады.

Министр Мусиннің кезінде, Қазақстанда ұялы байланыс тарифтерін төмендету бойынша ешқандай жүйелі бағдарлама болмады. Бұл кезде халықтың тұрмыстық қиындықтары мен әлеуметтік жағдайын ескеру қажеттігі туралы мәселе жиі айтылды, бірақ Министрліктің тарапынан нақты қадамдар болмады. Ал тарифтердің өсуі халықтың қосымша қаржылық ауыртпалықтар алып, әсіресе жастар мен зейнеткерлердің қаржылық жағдайына теріс әсер етті.

Кейбір операторлар тарифтерін көтеруді жалғастыра отырып, әртүрлі «қосымша» қызметтерді ұсына бастады. Әдетте бұл қызметтер сапасыз болғандықтан, тұтынушылардың көбісі қосымша төлемдер жасап, тарифтері бойынша келісілген шарттардан тыс шығып кететін жағдайға тап болды. Бұған да министрлік тарапынан елеулі шаралар қабылданбады.

Қазіргі жағдай: Байланыс саласындағы өзекті мәселелер

Ұялы байланыс саласындағы ең маңызды мәселелердің бірі – инфрақұрылымның дамуы мен технологиялық жаңартулардың баяулығы. Қазақстанның көптеген ауылдарында ұялы байланыс сигналы жоқ, ал қалада тұратын тұрғындар да сапасыз байланыс пен тұрақсыз интернеттен зардап шегуде. Байланыс операторлары ауылдық жерлерде жаңа ұялы байланыс мұнараларын орнатуға ұмтылмайды, ал бұл мәселенің шешімі министрліктің назарынан тыс қалды.

Бұдан бөлек, ұялы байланыс операторлары арасында монополияның орнауы да нарықтағы бәсекелестікті тежейді. Нәтижесінде, операторлар өздерінің қызметтерін қымбаттатып, сапасыз қызмет көрсетуде. Оған қосымша ретінде, байланыс қызметтерінің сапасы төмендеуде, ал тарифтер жоғарылауда. Бұл тұтынушыларды қиын жағдайға түсіріп, оларға қосымша қаржылық ауыртпалық түсіреді.

 Бағдат Мусиннің министр ретінде жұмысы: Қорытындылар

Бағдат Мусиннің цифрлық даму саласындағы жұмысы негізінен жоспарлы түрде жүзеге аспады. Ол ұялы байланыс нарығын жетілдіру бойынша бірқатар бастамаларды көтергенімен, олардың іске асырылуы талапқа сай болмады. Халықтың ұялы байланыс сапасы мен тарифтердің қымбаттауы жөніндегі шағымдары көбейген сайын, министрлік тарапынан ешқандай нақты қадамдар жасалмады. Мусиннің өзі бұл мәселелерге қатысты көп жағдайда жалпы сөздермен ғана жауап берді, нақты іс-шаралармен шыққан жоқ.

Мусиннің кетуімен, қазіргі уақытта жаңа министрліктің алдында осы мәселелерді шешу және ұялы байланыс саласын дамыту үшін нақты шаралар қабылдау міндеті тұр. Ең бастысы – ұялы байланыс қызметінің сапасын арттыру, ауылдық аймақтарға арналған инфрақұрылымды дамыту және тарифтерді халыққа қолжетімді ету керек.

Қорытынды

Қазақстандағы ұялы байланыс саласы қазіргі уақытта көптеген сынға ұшырауда, әсіресе оның тарифтері мен қызмет сапасы мәселелері өзекті болып тұр. Бағдат Мусиннің министрлігі кезінде бұл мәселелер шешімін таппады, ал халық пен кәсіпкерлердің наразылығы артты. Қазіргі уақытта жаңа министрлік осы мәселелерді шешу үшін нақты әрі тиімді шараларды қабылдаған жоқ. Ұялы байланыс инфрақұрылымын жаңарту, тарифтерді реттеу және халықтың қажеттіліктерін ескеру – Қазақстанның цифрлық дамуындағы ең маңызды міндеттердің бірі болып табылады.