Үндістан Қазақстанға мұнай өндірісіне қажетті технологиялар ұсына алады – Елші

2023 жылдың алғашқы сегіз айында Қазақстан Үндістанға 263,5 мың тонна шикі мұнай мен мұнай өнімдерін экспорттағаны туралы айтылды. Бұл 2022 жылдың сегіз айындағы көрсеткіштен 5,6 есе төмен деген сөз (1,4 млн тонна болған). Неге бұлай болып жатыр? Бұған Ресейдің Үндістанға мұнай экспортын ұлғайтқаны әсер етті ме?

– Үндістанның мұнай өңдеу зауыттары мұнайды несиеге қолайлы шарттармен және т.б. бәсекеге қабілетті мөлшерлемемен ұсынатын елдерден импорттайды. Үндістан шикі мұнайдың әлемдегі үшінші ірі тұтынушысы және қажеттіліктерінің 85 пайыздан астамын қанағаттандыру үшін импортқа тәуелді. Қазіргі уақытта Үндістан энергетика саласында қажеттіліктің артуымен әлемдегі ең қарқынды дамып келе жатқан ірі экономика. Үкіметтің саясатына сәйкес Үндістан жеке немесе мемлекеттік сектор бөлімшелері болып табылатын мұнай өңдеу зауыттарына шикі мұнайды өз мүдделеріне сәйкес өндіруге рұқсат береді. Сонымен қатар, ешқандай себеп болмаса да, Үндістан жеткізу мен бағаны тұрақты ұстау үшін импорт көздерін әртараптандырып отырады.

– Былтыр Қазақстан Үндістанға 500 мың тоннаға жуық бидай глютенін экспорттапты. Неге таза бидай немесе ұн емес, бидай глютені?

– Үндістан «Жасыл революция» арқылы азық-түлік дәндерін өндіруді ұлғайтты және бұл соңғы жылдары Үндістанның экспортқа шығуына мүмкіндік берді. Бұған бидай мен күріш жатады. Айта кетейік, Үндістан әлемдегі екінші ірі бидай өндірушісі бола отырып, өткен жылы 7 миллион тонна өнім экспорттаған. Демек, Үндістан бидай мен ұнды емес, басқа елдерден белгілі бір өнеркәсіп үшін глютенді ғана импорттайды.

– Үндістан біздің елге экспорттайтын смартфондардың көлемін 27,4 пайыз қысқартыпты. Бұл Ресейге салынған санкцияның әсері ме, әлде қазақстандықтардың төлем қабілетінің төмендеп кеткенін көрсете ме?

– Үндістан әлемдегі 2-ірі ұялы байланыс өндіруші мемлекет және 2023 жылдың алғашқы 9 айында 10,5 миллиард АҚШ долларына телефон экспорттады. Үндістанда Apple, Samsung сияқты көптеген халықаралық брендтер, тіпті Oppo, Vivo, Xiaomi сияқты қытайлық брендтер шығарылып, құрастырылуда. Үндістан Қазақстанға экспортты қысқартқан жоқ, бірақ бұл азаю нарықтық күштердің әсерінен болуы мүмкін. Болашақта ұялы телефондар өндірісінің өсуіне байланысты Үндістаннан импорттың өсуі мүмкін және Үндістанда жартылай өткізгіштер өндірісінің өсуі оларды көбірек қолжетімді етеді.

Бізге сіздерден экспортталатын жеңіл автокөліктің көлемі 13,6 есе артыпты. 8 айда 1,2 мың көлік кірген. Дегенмен, қазақстандықтар арасында Үндістан автокөліктеріне қарағанда Қытай автокөліктері танымал. Үндістан автокөліктері Қазақстан климатына қаншалықты қолайлы деп ойлайсыз? Жалпы біздің нарыққа лайықталған модельдер шығару немесе қазіргі модельдерді қатаң климатқа бейімдеп модификациялау жағы қолға алынып жатыр ма?

– Үндістанның жеңіл автокөлік өнеркәсібі шамамен 40 миллиард АҚШ долларын құрайды. Ішкі нарық үлкен және жылына 6% – ға өсуде. Демек, экспорт өте жоғары емес, бірақ өндіріс кез келген бағытқа экспорттауға мүдделі. Бірнеше факторлар, соның ішінде климат, сіз атап өткендей, автокөлік экспортына әсер етеді, бірақ оның алдын алуға болады. Корея мен Жапонияның танымал брендтері Үндістанда шығарылады, олар мұнда танымал және олар қазақстандық автокөлік нарығында болуы мүмкін.

– Қазақстан Каспий құбыр консорциумындағы түйткілдерден кейін мұнай экспортының балама маршруттарына мән бере бастады. Бұл тұрғыда Үндістан қандай әріптестік тетіктерін ұсына алады? Жалпы сіздің ел Еуразия құрлығында Қытайдан кейінгі ірі мұнай тұтынушы нарық болып есептеледі. Арадағы логистиканы, Қазақстан мұнайының сапа ерекшелігін ескере отырып, Үндістан бізден жылына қанша көлемде мұнай экспорттай алатынын айта аласыз ба? Әлде қазіргі көлем сіздер үшін жеткілікті ме?

– Әлеуетті ынтымақтастыққа инфрақұрылымды дамыту саласындағы бірлескен кәсіпорындарды немесе логистикалық тиімділікті арттыруға бағытталған келісімдерді айтуға болады. Үндістан сонымен қатар мұнай өңдеу инфрақұрылымын дамыту үшін инвестицияны қарастыра алады. Бұл мұнайды тасымалдау мен сақтауды оңтайландыруға көмектеседі және процесті тиімдірек және үнемді етеді. Үндістан өзінің энергетика саласындағы озық технологияларымен бірге Қазақстанның мұнай өндіру және мұнай өңдеу әлеуетін арттыру үшін сараптамалық білім мен технологиялар трансфертін ұсына алады. Бұл білім алмасу екі елге де мұнайға қатысты процестерді оңтайландыруда пайдалы болуы мүмкін. Екі ел арасындағы көліктің географиялық мәселелерін ескере отырып, логистика мен инфрақұрылымды жақсарту өте маңызды. Теміржолдар мен порттар сияқты көлік инфрақұрылымына инвестициялау сенімді және тиімді жеткізу тізбегін қамтамасыз етуге көмектеседі. Мұнайды жеткізуге ұзақ мерзімді келісімшарттар жасау Үндістан мен Қазақстан үшін тұрақтылық пен болжамдылықты қамтамасыз етеді. Бұл энергетика саласын жоспарлау мен инвестицияларды жақсартуға мүмкіндік береді. Осы аспектілерге назар аудара отырып, Үндістан мен Қазақстан, екі елдің энергетикалық қауіпсіздігі мен экономикалық дамуына үлес қоса отырып, мұнай саласында берік және өзара тиімді серіктестік құра алады.

– Кейбір деректер бойынша Үндістан әлемдегі дәрі-дәрмек нарығының үштен бірін өніммен қамтып отыр. Дегенмен «Док-1 макс» препаратының Өзбекстанда 18 баланың өліміне себепші болғаны үндістандық фармацевтиканың репутациясына қатты көлеңке түсіріп кетті. Қазір антиваксерлер осындай деректерді екпеге қарсы аргумент ретінде жиі пайдаланып жүр. Бұл тұрғыда Үндістанда дәрі-дәрмек өндірісіне бақылау күшейді ме? Қазақстандықтарға үндістандық дәрі-дәрмекті алаңсыз пайдалануға толық негіз бар деп айта аламыз ба?

– Үндістанның әлемдік фармацевтикалық нарықта айтарлықтай орны бар екені белгілі және «Әлемнің фармацевтикасы» деген атпен белгілі. Үндістан бүкіл әлем бойынша жалпы дәрі-дәрмектермен қамтамасыз ететін негізгі мемлекет. Үндістанда дәрі-дәрмек өндірісін қадағалайтын Орталық дәрі-дәрмек стандарттарын бақылау ұйымы (CDSCO) сияқты басқарушы органдар бар. Сіз айтқан мәселе өте өкінішті және бір рет болған оқиғадан кейін Үкімет осындай оқиғалардың алдын алу үшін, белсенді құрамын қоса алғанда, мұқият тексеруді енгізді. Қазақстан импортталатын фармацевтикалық препараттарды бағалау және бекіту үшін өзінің реттеу тетіктеріне жүгінеді. Жақында Үндістан Қазақстанға Үндістанның Serum Институты шығарған қызылшаға, паротитке және қызамыққа қарсы вакцинаның (MMR) 1 миллион дозасын жеткізді және Үндістан сапасы мен қолжетімділігі бойынша негізгі жеткізуші болып қала береді.

– Үндістанның қорғаныс саласындағы тәжірибесі Қазақстан үшін маңызды. Оған терроризмге қарсы бірлескен оқу-жаттығу жиынын өткізуіміз де мысал бола алады. 2022 жылдың ақпанына дейін екі елдің қару-жарақ импорттау саясаты да ұқсас болды. Батыс басылымдары Үндістан Ресей қаруынан бас тартып, миллиардтаған доллардың келісімшартын кері қайтарғанын жарыса жазды. Осы мәліметтер қаншалықты шындыққа жақын? 2022 және 2023 жылы Ресейден импортталатын әскери арсеналдың көлемі қанша пайыз қысқарды? Оның орнын қай елдің өнімімен толтырып жатырсыздар?

– Үндістанның қорғаныс өнеркәсібінің қару-жарақ сатып алу саясаты мен құрылымына түбегейлі өзгерістер 2014 жылдан бері енгізіліп келеді. Бұл бізді сыртқы жеткізушілерден тәуелсіз болуға және Үндістанның ұлттық қауіпсіздігіне айтарлықтай ықпал етті. Сонымен қатар, Үндістан 2022-2023 жылдары әлемдегі ең ірі қару-жарақ импорттаушылардың қатарынан 1,9 миллиард долларды құрайтын қорғаныс саласындағы жабдықтарды экспорттауға ауысты. Осылайша, біз 85 серіктес елге олардың ұлттық қауіпсіздік қажеттіліктерін қанағаттандыруға көмектесе алдық.

Үндістан Қазақстанды бауырлас ел деп санайды және біз Үндістан мен Қазақстанның қорғаныс өнеркәсібі арасында ынтымақтастықтың ерекше мүмкіндіктері бар деп санаймыз. Қазақстандық компаниялар «Make in India» бағдарламасы аясында Үндістанның қорғаныс өнеркәсібінің дамып келе жатқан секторына инвестиция салып, қатыса алады, ал үнді компаниялар өз тәжірибелері мен технологияларын қазақстандық серіктестермен бөлісуге, сондай-ақ Қазақстанға инвестиция жасауға дайын. Үндістан Үкіметі азаматтық және қауіпсіздік инфрақұрылымын жақсарту мақсатында, әлемнің 65 елі пайдаланып отырған, несие жүйесін ұсынады.