Қазақстанда саяси келіспеушіліктер бар ма?

Қазақстандықтардың саяси көзқарастары әдеттегіден әлдеқайда күрделі және алуан түрлі.

PaperLab орталығы жүргізген үш кезеңдік зерттеудің нәтижелері көрсеткендей, қазақстандықтардың саяси көзқарастары әлдеқайда күрделі және алуан түрлі. Зерттеу қараша айында TEDxAstana Salon-да көпшілікке ұсынылды.

Рушим стереотиптері: Қазақстан-монолит емес

«Билік өкілдері, шетелдік және тіпті кейбір жергілікті сарапшылардың іліп қоятын жарлықтары көңілімді қалдырды. Бұл белгілер бізді елдегі барлық мәселелердің тамыры, біздің артта қалуымыз, саясатсыздығымыз деп санайды. Бірақ бұл шынымен де солай ма?»,- деп сұрайды PaperLab орталығының зерттеушісі Әлия Тілегенова. Зерттеудің негізгі мақсаттары саяси нанымдар мен құндылықтар бойынша ерекшеленетін қоғамдағы топтарды анықтау, сондай-ақ негізгі келіспеушіліктердің қай жерде екенін және пікірлердің қай мәселелерге сәйкес келмейтінін түсіну болды.

Алты саяси кластер: әртүрлілік және плюрализм

Зерттеу алты топты анықтады, олардың әрқайсысының өзіндік саяси және экономикалық сенімдері бар. Барлық респонденттердің 25% – дан астамы прогрессивті реформаторлар болды. Олар елдің қоғамдық-саяси өміріне белсенді қатысады, саяси және азаматтық құқықтарды қорғауды талап етеді, билікті орталықсыздандыруды жақтайды, гендерлік теңдікті бағалайды және әлемге ашық. Мемлекет азаматтардың әл-ауқатына жауапты болып саналады және тауарларды қайта бөлуді қолдайды. Бір қызығы, бұл алты кластердің ішіндегі ең үлкен топ, оған ірі қалалардың жастары ғана емес, әр түрлі жастағы, этникалық топтар мен аймақтардың өкілдері кіреді.

Авторитарлық лоялистер деп аталатындардың шамамен 20%. Бұл статус-квоны сақтауға бейім демократиялық құндылықтардан ең алыс топ. Олардың құндылықтары демократиялық бостандықтарға емес, тәртіп пен бақылауға байланысты. Олардың қабылдауында тұрақтылық еркіндіктен маңыздырақ.

Этноцентристік консерваторлар тобы (үлгінің 16%) «дәстүрлі» қазақ мәдениеті маңызды және олар батыстық құндылықтардың жастарға әсері туралы алаңдайды. Олардың пікірінше, қоғам мен елдегі демократияның құндылық бағдарлары «дәстүрлі» қазақ мәдениетіне сәйкес келуі тиіс.

Скептикалық конформистер (15%) демократияны қолдайды, бірақ ол үшін белсенді күресуге дайын емес. Олар Қазақстандағы демократиялық өзгерістер мүмкін деп санайды, бірақ олардың пікірінше, қоғам әлі толық көшуге дайын емес. Олар сондай-ақ әр адамды өз әл-ауқатына жауапты деп санайды.

Либералды прагматиктер (14%) экономиканы негізінен нарықтық деп санайды және мемлекеттің айтарлықтай араласуын қолдамайды. Олар демократия-бұл Қазақстанда жақын арада іске асырылуы екіталай идеал екеніне сенімді және елді тиімді басқара алатын құзыретті көшбасшыларға билік беруді жөн көреді.

Көптеген мәселелер бойынша шешім қабылдамағандар да бар-олардың зерттеушілері тербелмелі абсентеистерді (10%) атады. Бұл топ елдің саяси өміріне минималды қызығушылық танытады, олар көбінесе белгісіз көзқарастарға ие және ықтимал шығындар мен тәуекелдер туралы алаңдай отырып, демократиялық өзгерістерге күмән келтіреді.

Авторлар зерттеу қазақстандықтар туралы ескірген стереотиптерді бұзуға және қоғамның поляризациясы туралы қорқынышты жоюға көмектеседі деп есептейді. Айырмашылықтарға қарамастан, жалпы саяси процесс ашық және демократиялы болашаққа сұраныс болып табылады.

Бірлікке апаратын жол: бөлу емес, түсіну

PaperLab зерттеуінің нәтижелері Қазақстан сындарлы саяси талқылаудың үлгісі бола алады деген үміт береді, мұнда әрбір топ өз айырмашылықтарына қарамастан, елдің дамуы үшін ортақ шешімдер іздейді. Ашық талқылау күшті, демократиялық қоғам құруға мүмкіндік береді.

«Бұл басқалардың құндылықтарын жақсырақ түсінуге, басқаларға көбірек жанашырлықпен қарауға ғана емес, ортақ қажеттіліктер мен мүдделерді түсіну арқылы мәселелерді шешуге бірігуге ынталандырады», — деп қорытындылады зерттеуші.