ИП арқылы жұмыс істегендер зейнетақыдан айырылып қалуы мүмкін

Қазақстанда жұмыс берушілер қызметкерлерді еңбек келісімшартымен емес, жеке кәсіпкер (ИП) ретінде жұмысқа алуды жиілетіп жатыр, деп хабарлайды POLITICO.KZ Информбюро 31 арнасына сілтеме жасап.

Сарапшылар бұл үрдісті қосылған құн салығының (ҚҚС) көтерілуімен байланыстырады. Алайда кәсіпкерлер үшін бұл ыңғайлы болғанымен, жұмысшылар әлеуметтік және еңбек кепілдіктерінен айырылып жатыр.

Жаңа салық кодексінде ҚҚС мөлшерлемесін 16%-ға дейін көтеру ұсынылғанымен, жалақы қорына түсетін жүктемені азайту қарастырылмаған. Бүгінде 100 теңге жалақыға 40-45 теңге қосымша салық жүктемесі түседі. Сондықтан кәсіпкерлер әлеуметтік аударымдарды қысқартып, жалақының бір бөлігін "конвертпен" беруге мәжбүр.

Салық маманы Айдар Масатбаевтың айтуынша, әлеуметтік төлемдер бойынша міндеттемелер 10-15 есе қысқарады. Мысалы, нақты табысы 300 мың теңге болса да, ИП ретінде ең төменгі мөлшер – 85 мың теңге көрсетіледі, зейнетақы мен әлеуметтік аударымдар да осы сомадан төленеді.

Бұл жағдайда жұмысшы еңбек заңнамасымен қорғалмайды. Жұмысқа жарамсыздық парағы, декрет, зейнетақы немесе соттағы даулар кезінде құқықтар толық шектелуі мүмкін.

Экономикалық шолушы Ануар Нұртазиннің айтуынша, көптеген мейрамхана, қонақ үй мен дәмханалар барлық қызметкерді ИП ретінде тіркеп, бухгалтериясын өздері жүргізеді. Егер бұл схема салық органдарымен жалған деп танылса, айыппұл салынып, мүлік арқылы өндіріп алынуы мүмкін.

Мамандардың айтуынша, көп жағдайда жұмысшы мен жұмыс беруші келісіммен осындай схемаға барады. Бірақ еңбек қатынасы бұзылған жағдайда, барлық жауапкершілік қызметкерге жүктеледі.

Айдар Масатбаевтың сөзінше, ИП ретінде тіркелген адам есеп беруді кешіктірсе, банк есепшоттары бұғатталып, ИП-ны жою процедурасына тап болады.

Сарапшылардың пікірінше, бұл құбылыс тікелей салықтан жалтару емес, "процесті оңтайландыру" деп бағаланады. Алайда заңнаманы ИП, азаматтық-құқықтық және еңбек келісімшарттары бойынша нақтылау қажет.