Қазақстан 2024-25 жылғы жылыту маусымына дайын емес

Қазақстандағы алдағы қыс миллиондаған адамдар үшін нағыз сынаққа айналуы мүмкін. Биліктің жағдайды жақсарту туралы жыл сайынғы уәделеріне қарамастан, жылыту маусымына дайындық тағы да көптеген мәселелерді көрсетеді. Елде тағы бір дайындық жетіспейді.

Біріншіден, коммуналдық инфрақұрылым дайын емес. Сондай-ақ, көмір тапшылығы мен жұмысшылар тапшылығы бар, бұл азаматтардың өмірі мен денсаулығына үлкен қауіп төндіреді.

Тозған инфрақұрылым: сыни нүкте

Жылыту маусымының дайындығына басты кедергілердің бірі – жылу желілері мен қазандықтардың апатты жағдайы мен тозуы. Елдегі жылу желілерінің 60%-ға жуығы өз ресурстарын таусылған және ең жақсы жағдайда ауыстыруды немесе күрделі жөндеуді қажет етеді деп есептеледі. Кейбір өңірлерде, әсіресе еліміздің солтүстік және шығыс аймақтарында кеңестік кезеңнен бері инфрақұрылым жаңартылмаған. Былтыр Қарағанды ​​мен Павлодарда орын алған жылу трассаларында болған ірі апаттар қалыпты жағдайға айналып барады. Мыңдаған облыс тұрғындары -20°С төмен температурада жылусыз отыр. Билік модернизацияға инвестиция салуды жоспарлап жатырмыз деп уәде береді, алайда іс жүзінде бұл процесс қаржыландырудың жоқтығынан және бюрократиялық кідірістерден баяулауда.

Көмір тапшылығы: энергетикалық қауіп 

Инфрақұрылымдық проблемалардың аясында энергетикалық дағдарыс та күшейе түсуде. Қазақстан әрқашан Орталық Азиядағы ең ірі көмір экспорттаушылардың бірі болды, бірақ 2024 жылы көмір өндіру айтарлықтай төмендеді. Оның бірнеше себептері бар: көмір өнеркәсібіне инвестицияның азаюы, әлемдік нарықтағы сұраныстың төмендеуі және сектордағы модернизацияның болмауы. Бір кездері жергілікті аймақтарды жылытуға арналған көмір бүгінде тапшы болып, бағасы көтерілуде.

Кейбір өңірлерде көмір қоймалары қорын таусып қойған, бұл тұрғындарды алаңдатып отыр. Мәселен, Шығыс Қазақстан облысында өткен жылмен салыстырғанда қоймалардағы жанармай қоры 30 пайызға азайған. Көмір тапшылығы жағдайында жылу энергетикасы кәсіпорындары төмен сапалы отынды пайдалануға мәжбүр, бұл қазандықтардағы апаттардың жиі болуына әкеп соғуы мүмкін.

Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтағы кадрлық дағдарыс

Коммуналдық саладағы мәселелер де білікті кадрлардың жетіспеушілігінен ушығып тұр. Жалақының аздығынан, әлеуметтік кепілдіктердің жоқтығынан және қиын еңбек жағдайларынан мамандар өндірісті тастап, қазандықтар мен жылу трассаларын қажетті жөндеусіз қалдырады. Жастар бұл олқылықтың орнын толтыруға асықпайды, өйткені тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласындағы мамандықтар беделді емес деп саналады. Бұл мәселе жылу желілерінің тиімділігінің төмендеуіне, апаттық жағдайлардың артуына және жөндеу жұмыстарының кешігуіне әкеледі. Соның салдарынан өңірлер қыс мезгіліндегі мәселелердің жедел шешімін таппай қалу қаупі бар.

Қаржылық тұрақсыздық және бюрократия

Тағы бір маңызды мәселе қаржылық ресурстарды тиімсіз бөлу болып қала береді. 2024 жылдың бюджетінде жылыту маусымына дайындық үшін қомақты қаржы қарастырылған, бірақ соның салдарынан бұл қаржы жиі ұтымсыз жұмсалады. Көптеген тендерлер кешіктіріліп, жылу трассаларын жөндеуге қажетті құрал-жабдықтар мен материалдарды жеткізу ұзақ уақытқа кешіктірілуде. Жергілікті билік ақша тапшылығына тап болды, өйткені оның бір бөлігін су тасқыны сияқты табиғи апаттардың салдарын жоюға бөлуге тура келеді.

Сонымен қатар, жаһандық факторлардың әсерінен жалғасып жатқан экономикалық дағдарысқа байланысты бюджетке түсетін салық түсімдері де азаюда. Бұл мемлекетті Ұлттық қордан қарыз алу мен қаражатты шығаруға мәжбүрлейді, бұл елдің экономикалық тұрақтылығына одан әрі нұқсан келтіреді.

Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғыртудың стратегиялық көзқарасы мен нақты жоспарының жоқтығы ағымдағы жылыту маусымына ғана емес, одан кейінгі жылдарға да қауіп төндіреді. Жағдай тез арада өзгермесе, Қазақстан қыста бұдан да үлкен қиындықтарға тап болады.

Қазақстан 2024 жылғы жылыту маусымына тұрақтылық пен сенімділіктен үмітсіз қадам басуда. Ел тозығы жеткен инфрақұрылым, көмір тапшылығы, кадр дағдарысы және қаржылық мәселелердің шырмауында. Адамдар қазірдің өзінде осы жүйелі сәтсіздіктердің салдарымен бетпе-бет келді, ал қыс жағдайды одан сайын ушықтырады. Мәселе Қазақстан келесі жылыту маусымына қаншалықты дайын болады, әлде бәрі қайталана ма, тек миллиондаған тұрғындар үшін одан да ауыр зардаптары болады.