“Қазақстан Тоқаевтың көзімен”: Президент қатарлық Al Jazeera телеарнасында ауқымды сұхбат берді

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев қатарлық Al Jazeera телеарнасында эксклюзив сұхбат берді, деп хабарлайды POLITICO.KZ. 

Сұхбаттың толық мазмұнын Kazinform.kz сайты ұсынды. 

Al Jazeera: Сіз 2029 жылға қарай Қазақстан экономиканың көмірсутексіз секторын кеңейтуді мұрат етіп отырғанын айттыңыз. Меніңше, қазіргі уақытта көмірсутегі секторы Қазақстан экспортының 50 пайыздан астамын құрайды. Қалай ойлайсыз, 2029 жылға қарай Қазақстан экспортының негізін көмірсутегі емес сектордың құрауына қол жеткізе аласыз ба?

— Шынын айту керек, көмірсутегі экспорты әлі де болса біздің халықаралық нарықтағы сауда-саттығымыздың басым бөлігін құрап отыр. Біз жағдайға нақты қарауымыз керек. Мен Қазақстанның 2060 жылы көміртегі бейтараптығына қол жеткізген елге айналатынын айтқан едім. Менің пайымдауымша, бұл біздің ішкі әлеуетіміз бен мүмкіндігімізге негізделген шынайы әрі қолжетімді бағдарлама.

Елдің ішкі энергия тұтынуында көмірдің үлесі 73 пайызды құрайды. Біз бір сәтте көмірден бас тарта алмаймыз. Бұл түсінікті жағдай. Бізде мұнай сынды табиғи ресурс бар. Уран өндіруден әлемде 1-орында тұрмыз. Оның 40 пайызын әлемдік нарыққа Қазақстан жеткізіп отыр.

Сонымен қатар Тоқаев БҰҰ-ны реформалауға қатысты пайымымен бөлісті.

Al Jazeera: БҰҰ-да нақты ненің өзгергенін қалайсыз? БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне немесе вето құқығын пайдалану тетігіне қатысты не айтасыз?

– Ең алдымен, Қауіпсіздік Кеңесін кеңейту қажет. Дамушы мемлекеттер, мүмкін ротация негізінде, Біріккен Ұлттар Ұйымының осынау негізгі органына мүше болуы керек. Дегенмен Жапония, Германия сынды ірі державалар, сонымен қатар Азия мен Африкадан шыққан өзге де елдер Қауіпсіздік Кеңесіне кіруі тиіс немесе қандай да бір жолмен оның жұмысына араласуы қажет. Бұл проблеманың әділ шешімі болар еді.

Сіз қазір ғана кейбір ірі мемлекеттердің немесе державалардың оқшаулануын еске салған едіңіз. Иә, мұндай жайт орын алып жатыр. Біз бұған алаңдаушылықпен қараймыз.

Al Jazeera: Көптеген ел ондаған жылдар бойы Сіз айтып отырғандай БҰҰ-ның басты институттарын реформалауға үндеп келеді. Қазақстан өзге елдердің қолынан келмеген істі қалай жүзеге асыра алады? Қазақстанның негізгі тауарларға қолжетімділігі, аса маңызды шикізаттарды тасымалдауы еліңізге басымдық бере ме? Қалай ойлайсыз? 

– Иә, қандай да бір деңгейге дейін біз ықпал ету тетіктерін пайдаланатын боламыз. Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымына қатысты біздің қызметімізде қолдануға болатын сирек кездесетін металдардың және басқа да табиғи ресурстардың қомақты қорына ие ел. Бірақ біз БҰҰ-ны реформалауға қатысты әңгімеде асыра сілтемейміз әрі шамамызды артық бағаламаймыз.

Президент мұнай тасымалдаудың балама бағыттарына қатысты сауалға жауап берді

Al Jazeera: Өткен жылы S&P Global агенттігі Қазақстан мұнайының шамамен 80 пайызы КҚК желісі арқылы Ресейге кетіп жатқанын айтқан еді. Мұны өзгерту қажет деп санамайсыз ба? Қазақстан үшін бұл стратегиялық әлсіздік болып есептелмей ме?

– Ресей Қазақстанның стратегиялық серіктесі, тікелей көршіміз әрі одақтасымыз екенін еш естен шығармауымыз қажет. Ресеймен араны әлемдегі ең ұзын шекара бөліп жатыр. Біз Ресейге стратегиялық серіктесіміз ретінде арқа сүйейміз, әсіресе КҚК желісіне сенім артамыз. Таяуда ғана Президент Путинмен телефон арқылы сөйлестім және біз КҚК желісіне қатысты мәселелерді талқылағанымызды жасырмаймын. Қазақстан мұнайын Ресей арқылы Еуропа нарығына және одан басқа жерлерге тасымалдау үшін КҚК тиімді құрал ретінде тұрақты түрде қызмет ете береді деп санаймын. 

Al Jazeera: Сонда Сізді Украинадағы соғыстың ықпалы және Қазақстан мұнайын аталған құбыр арқылы Еуропаға жеткізу мүмкіндігі қаншалықты маңызды екені алаңдатпай ма?

– Әрине, біз Украинадағы ахуалды, Ресей мен Украина арасындағы әскери қақтығыс біздің табиғи ресурстар мен оларды халықаралық нарыққа экспорттауға қатысты стратегиялық жоспарларымызға ықпал ететінін есепке аламыз. Дегенмен Ресей еліміздің стратегиялық серіктесі екеніне де нық сенімдіміз. Бірақ бұл бізді тек бір ғана көлік бағдарымен немесе бағытпен шектеледі дегенді білдірмейді. Сондықтан сіз Баку-Жейхан, Орта дәліз құбыр желісі сынды өзге бағыттары жайында өте дұрыс айтып отырсыз. Ал шетелге тасымалданатын немесе экспортталатын мұнай көлемі тұрғысынан алғанда, қалай десек те, басымдық КҚК-ға беріледі және ол солай болуға тиіс.