АҚШ-тың экс-шенеунігі: Трамппен болған саммит Путиннің билігін күшейтті

Беделді Foreign Affairs журналында АҚШ-тың бұрынғы қорғаныс министрінің көмекшісі Селеста Уолландер Дональд Трамп пен Владимир Путиннің Аляскада өткен кездесуін талдап, оны АҚШ үшін стратегиялық қателік деп бағалады, деп хабарлайды POLITICO.KZ.

Саясаткер бұл саммитті 1986 жылы Исландияның Рейкьявик қаласында өткен Рональд Рейган мен Михаил Горбачевтың тарихи кездесуімен салыстырады. Екі саммит те нақты келісімсіз аяқталғанымен, олардың салдары мүлдем екі түрлі болды.

Уолландердің пікірінше, Рейганның қарусыздануға қатысты қатаң ұстанымы Горбачевты Мәскеуге әлсіреп оралуға мәжбүр етті. Бұл өз кезегінде оны радикалды реформаларға итермелеп, ақыр соңында КСРО-ның ыдырауын тездетті.

Ал Аляскадағы кездесуден кейін Путин, керісінше, жеңімпаз ретінде оралды.

«Трамп ресейлік көшбасшыны жылы қарсы алып, келіссөздерде ешқандай талап қоймады және Украинадағы соғысты тоқтату жауапкершілігін толығымен Киевке жүктеді», – деп жазады Уолландер.

Мақалада саммиттің Путинге Батыстың оқшаулауынан шығуға, жаңа санкциялардан құтылуға және өз әрекеттерін ресейлік қоғам алдында заңдастыруға мүмкіндік бергені айтылған. Мәселен, «Левада-Орталығының» сауалнамасы бойынша, ресейліктердің 79%-ы кездесуді Путин үшін сәтті деп санаған, ал 51%-ы АҚШ-пен қарым-қатынастың жақсаруына үмітпен қарайды.

Путиннің Ресейі – Горбачевтың Кеңес Одағы емес. Кремльді тежейтін ұжымдық басшылық жоқ. Путин Саяси бюроға немесе қандай да бір қуатты комитетке есеп бермейді: ол биліктің жалғыз қайнар көзі өзі болып табылатын жеке тұлғаға негізделген авторитарлық жүйені басқарады. Путиннің айналасындағы мемлекеттік шенеуніктер мен бизнес-көшбасшылар өздерінің лауазымдары, ықпалы мен байлығы үшін тек оған деген адалдығы мен қызметіне қарыздар. Бірақ бұл оның осал емес екенін білдірмейді. Ресейлік мемлекеттік үгіт-насихат қуатты, бірақ жеткілікті экономикалық қиындықтар ресейлік қоғамның тыныштығын бұзуы мүмкін. Егер жағдай Путинді элитаны экономикалық игіліктерден айыруға мәжбүр етсе, олардың қалай жауап беретіні белгісіз.

Әзірге президент бұл тәуекелдерді жақсы басқарып келеді. Үш жылдан астам соғыстан кейін Ресей экономикасы санкциялар қысымымен құлдыраған жоқ. Керісінше, елдің білікті экономикалық басшылары жоғары қорғаныс шығындарының арқасында өткен жылы өсімді төрт пайыздан жоғары деңгейде сақтап қалды. Жұмыспен қамту, тұтыну және несиеге қолжетімділік жоғары деңгейде қалып отыр. Авторитарлық полиция мемлекетінде қоғамдық пікірді дәл бағалау қиын, бірақ элита немесе жалпы қоғам ішіндегі наразылық Путиннің билігіне қауіп төндіретіндей сыртқы белгілер жоқ.

Дегенмен, экономиканы нығайтуға бағытталған ауқымды мемлекеттік шығындар жоғары инфляцияға әкелді – 2024 жылы шамамен он пайыз және биыл сегіз пайыздан астам. Путиннің соғысы Ресей үшін айтарлықтай балама шығындарға әкелуде. Елдің саудасын, инвестициясын және технологияға қолжетімділігін шектейтін халықаралық санкциялар өнімділік пен өсуге кедергі келтіреді. Ресей Қытай мен Үндістанға мұнай сата алады, бірақ әлемдік нарықтарға шектеулі қолжетімділігі оны жеңілдікпен сатуға мәжбүр етеді. Ресей армиясы жаңа келісімшарттық сарбаздарды тарта алады, бірақ ол үшін оларға қомақты бонустар мен барған сайын жоғары жалақы ұсынуы керек, ал бұл келісімшарттар жұмыс күшінің тапшылығына және инфляцияға әкеледі.

Путиннің Аляскадағы әрекеті осы қысымдарды жеңілдетуге көмектеседі. Рас, ол кейбір бұрыннан келе жатқан талаптарға немесе Трамп әкімшілігі тұспалдаған іскерлік келісімдерге қол жеткізе алмады. Бірақ Ресей элитасы мен қарапайым азаматтардың көз алдында ол бәрібір жетістікке жетті. Ол санкциялар мен соғыс қылмыстары үшін халықаралық қамауға алу ордерлеріне қарамастан, АҚШ-қа батыл барып, Батыстың өзіне салған оқшаулауынан шықты. Ол ресейлік мұнайға қарсы жаңа ауыр санкцияларды кейінге қалдырды және, мүмкін, толығымен болдырмады. Ол Мәскеудің Украинадан тек аумақты ғана емес, сонымен бірге оның автономиясы мен егемендігін де беруді талап ететінін әлемге еске салды.

Шын мәнінде, саммит Путинге Мәскеудің талап-арыздарын заңдастыруға көмектесті, басқыншылықтың дұрыстығына күмәндануы мүмкін ресейліктерге оның Путин уәде еткендей, әділ болғанына сенуге себеп берді. Анкориджде «Бейбітшілікке ұмтылу» деген ұранның аясында журналистерге сөйлеген сөзінде Путин Ресейдің «заңды алаңдаушылықтары», «Еуропада және әлемде әділ қауіпсіздік тепе-теңдігін» көруге деген ниеті және Украинадағы соғыстың «барлық негізгі себептерін жою қажеттілігі» туралы айтты. Трамп бұл баяндамаға қарсы ештеңе істеген жоқ. Керісінше, американдық президент Путиннің Мәскеудің Украинаның аумақтық тұтастығы мен Батыстың қауіпсіздік кепілдіктеріне қатысты өз пікірін білдіруге құқылы екендігі туралы пікірін қабылдаған сияқты. Путин өз халқына өзінің басынан бастап дұрыс болғанын, олардың тайсалмауы керектігін және олар үшін жеңіске жететінін көрсетіп, үйіне ұшып кетті.

2014 жылы Украинаға алғашқы рет басып кіргеннен бері Путин ұзақ мерзімді ойын ойнап келеді. Ол әрқашан уақыт өз жағында деп сенді.

«Путин үшін саммит ешқашан бейбітшілік туралы болған емес. Оның мақсаты халықаралық жүйені өз дегеніне көндіріп, ел ішіндегі билігін сақтап қалу. Аляскадағы кездесу оған сол үшін қосымша уақыт берді», – деп қорытындылайды Селеста Уолландер.

Селеста Уолландер – Penn Washington атқарушы директоры және Жаңа американдық қауіпсіздік орталығының аға ғылыми қызметкері. Ол Байден әкімшілігі кезінде қорғаныс министрінің халықаралық қауіпсіздік жөніндегі көмекшісі болған және АҚШ-тың Украинаға әскери көмегіне жетекшілік еткен.