Арман Шаққалиевтің туыстық желісі: Министрдің апасы Нұрбанкты қалай басқарып жатыр?

Сауда министрі Арман Шаққалиевтің отбасылық байланыстары

Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиевтің туыстарының ресми тізіміне сүйене отырып, оның отбасылық байланыстары туралы ақпарат жарияланды. Бұл тізім акционерлік қоғамдарда заң талабына сай ашықтықты қамтамасыз ету мақсатында жарияланады.

Журналист Дмитрий Шишкиннің материалына негізделген бұл зерттеуде министрдің туыстық қарым-қатынастары мен олардың Қазақстанның қаржылық және экономикалық салаларындағы рөлі қарастырылады.

Бірінші әпкесі: Гүлнара Мұсатаева

Министр Арман Шаққалиевтің екі туған әпкесі бар. Олардың бірі – Гүлнара Абайқызы Мұсатаева (қыз кезінде Шаққалиева), "Нұрбанк" АҚ басқармасын басқарады. "Нұрбанк" бай тарихы бар және тұрақты байланыстары бар банк ретінде белгілі. Бұрын Рахат Әлиевпен, кейін Дариға Назарбаевамен және Нұрәлі Әлиевпен байланыстырылған бұл банк, қазіргі уақытта Қазақстанның ең жабық, бірақ ықпалды олигархтарының бірі Рашит Сәрсеновтің ұлы Елдар Сәрсеновке тиесілі.

Сәрсеновтер отбасына тек "Нұрбанк" қана емес, сонымен қатар "Виктория" сақтандыру компаниясы, Helios жанармай құю станциялары желісі, "AltynEx Company" алтын өндіру компаниясындағы үлес, "Ақсай" нан-тоқаш комбинаты, "Көкше-Цемент" цемент өндірісі, "Кастинг" металлургиялық компаниясы, Ақтаудағы Caspian Riviera қонақ үйі және Алматы, Астана, Атырау мен Ақтаудағы бірқатар сауда-ойын-сауық орталықтары тиесілі. Сондай-ақ, олардың активтері қатарында "Компания Нефтехим LTD" (полипропилен), Caspian Food, Techno Trading Ltd, "Текелі кен байыту кешені" және "Vita Bottlers Қазақстан" бар.

"Нұрбанк" тұрақты пайдаға қарамастан, дағдарысқа қарсы қолдау аясында БЖЗҚ-дан алған қаражатын әлі қайтармаған. Банк деректер бойынша қаражатты қайтаруға асықпайды, тіпті мемлекет салған қаражатты қайтарудан бас тартады. Гүлмира Мусатаева банктің басқармасын басқарғандықтан, мұндай шешімдер оның қатысуынсыз қабылданбайды деп болжауға болады. Гүлмираның жұбайы – Ануар Мусатаев, Legal BSS халықаралық арбитраждық сотының төрешісі және құбыр өндірісімен айналысатын "Жаңғыру 4" компаниясының директоры.

Екінші әпкесі: Шаққалиева Гүлмира Абайқызы

Екінші әпкесі – Шаққалиева Гүлмира Абайқызы – қоғамдық тұлға емес, бірақ тиісті тізілімдерде тұрақты түрде көрсетілген. Ол AudittimeAstana аудиторлық компаниясының басшысы және құрылтайшысы, сонымен қатар 2006-2022 жылдар аралығында бухгалтерлік есепті жүргізумен және шоттарды құрастырумен айналысқан "NM Consulting Office" ЖШС-нің құрылтайшысы болған.

Министрдің жұбайы мен қайын атасы

Сауда және интеграция министрінің жұбайы – Қасенова Динара Тасболатқызы. Ол туралы қоғамдық ақпарат аз. Ашық дереккөздерде "Қазпошта" АҚ брокерлік бизнес департаментінің директоры Динара Қасенованың аты аталады, бірақ жарияланым кезінде бұл бір адам екенін растау мүмкін болмады. Дегенмен, Динара Тасболатқызы – советтік және "ерте қазақстандық" жылдары Ақмола облысында бірқатар жоғары лауазымдар атқарған саяси қайраткер Тасболат Шаланұлы Қасеновтің қызы. Агрономнан бастап Атбасар және Сандықтау аудандарының әкіміне дейінгі ауыл шаруашылығы мансабы, ауыл шаруашылығын басқару, көші-қон және аграрлық саясат құрылымдарындағы жұмыстары отбасының ықпалды байланыстарының мемлекеттік жүйенің тереңіне кеткенін көрсетеді.

Тасболат Қасенов 2011 жылы қайтыс болды. Ресми некрологтар оның принципшілдігін, қарапайымдылығын және "адамдарға деген ықыласты қарым-қатынасын" атап өткен. Демек, министр Шаққалиевтің қазіргі лауазымында күшті жақтары ғана емес, сонымен қатар мемлекет құрылымында бұрыннан тамыр жайған туыстық байланыстары түрінде берік іргетасы бар.

Министрдің қайын інісі: Қанат Қасенов

Байланыстар картасын мұқият қарасақ, сауда және интеграция макронарықтар мен экспорттық код туралы ғана емес екенін байқауға болады. Кейде бұл министрге ресми түрде қатысы жоқ, бірақ іс жүзінде сол вертикаль бойынша жүретін метрика, сертификаттау, аккредиттеу және зертханалар туралы. Арман Шаққалиевтің жұбайының (мүмкін) ағасы Қасенов Қанат Тасболатұлы "Ұлттық сараптама және сертификаттау орталығы" АҚ (НаЦЭкС) филиалдарының бірін басқарады.

Бұл кәсіпорын – кезекті тексеруші құрылым ғана емес. Ол бүкіл ел бойынша сертификаттау, стандарттау, тауарлардың шығу тегіне сараптама жүргізу, зергерлік бұйымдарды таңбалау, зертханалық талдаулар, ПТР-зерттеулер және тіпті автокөлікті техникалық тексеру саласында қызмет көрсетеді.

Сонымен қатар, "НаЦЭкС" АҚ өз кезегінде Арман Шаққалиев басқаратын Сауда және интеграция министрлігінің қарамағындағы "Ұлттық аккредиттеу орталығы" РМК-мен байланысты.

Жүйе, әрине, бәсекеге қабілетті. Ресми түрде – ешқандай монополия жоқ, барлық аккредиттелген зертханалар тең. Бірақ, тәжірибе көрсеткендей, кейбіреулері басқаларға қарағанда теңірек. Әсіресе, негізгі лауазымдарда министрдің туыстық желісімен фамилиясы сәйкес келетін адамдар болса. Әрине, туыстық байланыстың болуы өтінімдерді немесе тендерлерді бөлуге қандай да бір әсер етеді деп айтуға болмайды. Мүмкін, бұл жай ғана сәйкестік. Мүмкін, жұбайының ағасы метрологияны өте жақсы білетін шығар.