Трамптың Украинаға жаңа көзқарасы: «бұл менің мәселем емес»

The New York Times: Трамптың Украинадағы соғысқа қатысты жаңа ұстанымы – «бұл менің мәселем емес»

Бірнеше ай бойы АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей мен Украина арасындағы сәтсіз бітімгерлік келіссөздерінен шығатынын мәлімдеп келді. Дүйсенбіде Путинмен болған әңгімеден кейін, АҚШ президенті дәл осылай әрекет ететін сияқты. Тереңірек мәселе, оның өзі жиі жанжалдың басталуына кінәлі деп жариялаған, дамушы демократия – Украинаны қолдауға бағытталған үш жылдық американдық жобадан да бас тартып жатыр ма деген сұрақ туындайды.

Путинмен сөйлескеннен кейін Трамп Владимир Зеленскийге және басқа еуропалық көшбасшыларға Ресей мен Украина өздері шешім табуы керек деп мәлімдеді. Бұл Трамптың келісімге тек өзі мен Путин ғана делдал бола алатынын айтқаннан бірнеше күн өткен соң орын алды. Талқылау барысымен таныс алты шенеуніктің айтуынша, ол Ресейге қарсы жаңа санкцияларды қамтитын еуропалық қысым науқанына қосылу туралы өзінің бұрынғы қауіптерінен бас тартты.

Олардың айтуынша, Трамптың бұрын 24 сағат ішінде реттеймін деп уәде берген бейбітшілік процесіне қатысты қолды қусырып отыру шешімі анық байқалады. Егер ол өз бағытын қайта өзгертпесе, дүйсенбідегі оқиғалар нәтижесінде Путин өзі қалаған нәрсенің бәрін алды – бұл тек американдық қысымның тоқтауы ғана емес, сонымен қатар НАТО ішінде, американдықтар мен олардың дәстүрлі еуропалық одақтастары арасындағы терең жарықшақ, ал соңғылары бәрібір санкцияларды жалғастыра беретінін мәлімдейді.

Көпшілік Трамптың бұл шешімі алдын ала белгіленген деп санайды – алдымен оның Овал кабинетінде Зеленскиймен болған жалынды телекездесуі, содан кейін АҚШ-тың Киевтегі елшісінің отставкаға кетуі осыны дәлелдейді.

«Трамп әкімшілігінің жұмысы басталғаннан бері саясат агрессор – Ресейге емес, құрбан – Украинаға қысым көрсетуге бағытталған... Қандай жолмен болса да бейбітшілік деген – бейбітшілік емес, ол тек тыныштандыру», – деп жазды өткен айда Киевтен кеткен бұрынғы елші және көп жылдық дипломатиялық қызметкер Бриджет Бринк.

Бірақ Трамп Путин оның ұсыныстарын қабылдамағандықтан, кез келген жолмен бейбітшілікке қол жеткізе алмайтынын түсінді. Трамптың қорғаныс министрі Пит Хегсет Украинаның ешқашан НАТО-ға кірмейтінін және Ресей басып алған барлық аумақтарды қайтару үмітінен бас тартуы керектігін – Путиннің екі талабын – мәлімдегеннен кейін де, бұл оқ атуды тоқтатуға қол жеткізу үшін жеткіліксіз болып шықты.

Әрине, Трамп әдетте қаржылық қысымның жақтаушысы. Ол одақтастарға да, қарсыластарға да тарифтер мен санкциялар енгізумен үнемі қорқытады. Бірақ The New York Times газетіне берген мәлімдемесінде Ақ үйдің бір шенеунігі мұның мүлдем басқа жағдай екенін айтты. Президенттің жеке әңгімелерін талқыламау үшін анонимді қалуды сұраған шенеунік, Ресейге қарсы қосымша санкциялар бизнестің дамуына кедергі келтіретінін, ал президент американдықтар үшін экономикалық мүмкіндіктерді барынша кеңейтуді қалайтынын жеткізді.

Американдық ресми тұлғалар, оның ішінде Мемлекеттік хатшы Марко Рубио, сыншыларға Ресейге қарсы қолданыстағы санкциялардың, сондай-ақ Украинамен барлау мәліметтерін алмасудың күшінде қалып отырғанын айтып жауап берді.

«Владимир Путин бүгін таңертең оянғанда, оның үстінде бұл жанжал басталғаннан бері әрдайым болған санкциялар жиынтығы болды», – деді Рубио сейсенбіде Сенаттың халықаралық қатынастар комитетінде, Украина әлі де АҚШ пен оның одақтастарынан қару-жарақ алып жатқанын қосты.

Алайда, Трамптың Зеленскиймен және еуропалықтармен әңгімесінің астарында американдық дипломатиялық энергияны, Украинаға жаңа қару-жарақты және Ресейге қарсы экономикалық санкцияларды жұмсау дәуірінің тез аяқталып келе жатқаны жатыр. Бірнеше еуропалық шенеуніктер, бұл әңгімеден олар Америка Құрама Штаттарының Путинге қосымша қаржылық қысым көрсетуге жақын арада қосылатынын күтпеуі керек екенін түсінгенін мәлімдеді.

Трамп үшін бұл бағыттың күрт өзгеруін білдіреді. Соңғы айларда ол әлеуметтік желілерде Ресей Украинамен бірігіп, 30 күндік сөзсіз оқ атуды тоқтатуды жариялаудан бас тартса, оған қарсы тарифтер мен санкциялар енгізумен мезгіл-мезгіл қорқытқан болатын. Бірақ дүйсенбіде Путинмен сөйлескеннен кейін бұл міндеттемелер жойылды. АҚШ президенті, әрі көпшілік алдында, әрі еуропалық көшбасшылармен әңгімеде бұл қауіпті орындаудан бас тартты.

Ресей-Америка қарым-қатынасының қалыпқа келуі қалай болатыны белгісіз. Өзінің бірінші мерзімінде Трамп Ресеймен қару-жарақты бақылау жөніндегі бірнеше негізгі шарттардан шығып кетті, ал соңғысы – СНВ жаңа шартының мерзімі келесі жылдың ақпанында аяқталады. Әзірге шартты ұзарту туралы әңгіме жоқ.

Алайда, Трамп американдық компанияларға Ресейдің энергетика секторынан және сирек жер минералдарынан, басқа да ықтимал инвестициялық салалардан пайда табуға көмектесуге ұмтылады. Әзірге Трамп пен оның ұлттық қауіпсіздік жөніндегі командасы бұл мәмілелердің ешқайсысы Ресей мен Украина арасында бейбіт келісім жасалмайынша жүзеге аса алмайтынын талап етуде.

Путин Трамптың коммерцияға деген ұмтылысын түсінетін сияқты және дүйсенбідегі, сондай-ақ жыл басындағы телефон әңгімелері туралы хабардар адамдардың айтуынша, олардың әңгімелерінің көп бөлігін ықтимал экономикалық қарым-қатынастар арнасына бұрды. Нәтижесінде, Еуропа қазір жаңа санкцияларға қарай жылжып барады, ал Америка Құрама Штаттары Украинаны айналып өтіп, Ресеймен тығыз қарым-қатынас орнатуға ұмтылып, қарама-қарсы бағытта қозғалуға дайын сияқты.

Бұл НАТО ішіндегі Путиннің жиырма жыл бойы құруға және өз мүддесіне пайдалануға ұмтылған дәл сол алауыздық.

Жабық есік жағдайындағы талқылауларға қатысқан жоғары лауазымды еуропалық шенеунік Трамптың Ресей сөзсіз оқ атуды тоқтатудан бас тартса, оған қарсы санкцияларға қосылуға ешқашан мүдделі болмаған сияқты екенін айтты. Оның қауіптері, шенеуніктің айтуынша, негізінен көрсетілімдік сипатта болған; Америка Құрама Штаттары жаңа елеулі санкцияларды әзірлеуге қатысқан жоқ.

Американдықтар мен еуропалықтар арасындағы Украинаны қолдауға қатысты келіспеушіліктер бірінен соң бірі өтетін екі форумда – маусым айының ортасында Канадада өтетін G7 саммитінде және одан бір апта кейін Гаагада өтетін НАТО саммитінде күшейе түсетін сияқты.

Дереккөз: The New York Times