"Әлеуметтік лифт": Украинадағы соғыс Ресей қоғамын қалай өзгертті

«Әлеуметтік лифт» соғыс арқылы: Украинадағы соғыс Ресей қоғамын қалай өзгертті

Францияның Халықаралық қатынастар институты (IFRI) жасаған соңғы зерттеуге сәйкес, Украинадағы соғыс тек 20 ғасырдың соңынан бері Еуропадағы ең үлкен әскери қақтығыс ғана емес, сонымен қатар Ресей ішіндегі әлеуметтік мобильділіктің күшті қозғаушысына айналды. 19 маусымда жарияланған «Ресейлік әскери кейнсиандықтың әлеуметтік-экономикалық салдары» атты есепте зерттеушілер парадоксальды шындықты атап өтті: жекешелену, репрессиялар және құрбандарға қарамастан, соғыс жүз мыңдаған ресейліктер үшін табыс табу, тұрмысты жақсарту және әлеуметтік баспалдақпен көтерілу мүмкіндігі болды.

Соғыс — байлықты қайта бөлудің құралы ретінде

АҚШ-тың Джордж Вашингтон университетінің Ресей және Еуразия саласындағы эксперті Марлен Ларюэльдің айтуынша, Қремль бастапқыда ұзармалы қақтығысқа есептемегенімен, соғысты тез арада елдің бай және кедей аймақтары арасындағы «ішкі теңестіру» механизміне айналдырды.

«2022–2024 жылдар аралығында соғыс Ресейдің терең аудандары үшін тиімді болды. Қремль бейбіт уақытта 20 жылда қол жеткізе алмаған нәрсені соғыстың үш жылында істеді – байлықты ең бай аймақтардан ең кедейлерге қайта бөлу», – дейді Ларюэль.

Бұл әсіресе ауылдық аймақтарда айқын байқалды. Жаңа «ауылдық орта тап» контрактілер мен қорғаныс зауыттарының жұмысшыларынан құралды: олардың табысы ірі қалалардың деңгейіне жақындады. Техника, автомобильдер, жөндеу жұмыстары – тіпті теңізде демалыс мүмкіндігі пайда болды.

«Әскери кейнсианство» және экономикалық серпін

Есептің авторы бұл өзгерістердің негізін «әскери кейнсиандық» деп атайды: мемлекет экономиканы әскери шығындар арқылы қаржыландырады. 2025 жылы қорғаныс пен қауіпсіздікке ЖІӨ-нің 8%-ы бөлінеді. Бұл Тула, Пенза, Самара, Свердловск және Брянск сияқты дәстүрлі индустриалды аймақтардың өсуін ынталандырды. Мұнай-газ аймақтары санкциялар мен экспорттың төмендеуінен зардап шегере жатыр, ал әскери тапсырыстар өндірісті қайта жандандырды.

Шығыс аймақтар – Приморье, Амур облысы, Хабаровск өлкесі де зор пайда көрді. Экономиканың Қытайға бағдарлануы оларды шекаралық сауда мен ресурстар тасымалы үшін маңызды логистикалық тораптарға айналдырды.

Контрактілер, сыйақылар және тұтыну толқыны

Федералдық қаражаттың қайта бөлінуінен соғысқа қатысушылар да пайда көрді. Контрактілер айына шамамен 200 000 рубль алады – бұл елдегі орташа жалақыдан (2024 жылы 70 000 рубль) үш есе жоғары. Ал контракт жасасқан үшін сыйақы 2 миллион рубльге дейін жетуі мүмкін. Бұл табыс мыңдаған отбасыларға бұрын қол жетпес деңгейді қамтамасыз етті.

Еріктілердің көпшілігі ең кедей аймақтардан – Бурятия, Тыва, Дағыстан, Забайкалье, Алтай, Псков облысы, Адыгея – келді. Бұл аймақтарда тұтынудың күрт өсуі байқалды: тұрғындар техника сатып алды, автомобильдерге тапсырыс берді, жөндеу жұмыстарын жүргізді және демалысқа барды. Бұл әсер банк секторына да қайтар әсер етті: ипотекалық және тұтынушылық несиелеу өсті.

«Көптеген отбасылардың логикасы қарапайым болды: күйеуім майданда – демек, ақша келеді, несие алуға болады», – дейді зерттеуші.

Дегенмен, бұл тұтыну толқыны қауіпті де жасырады: егер «әскери ақша» ағыны тоқтаса, Ресейді жаңа қарыз дағдарысы қамап алуы мүмкін.

Қоғамдық салмақ және болашақ дағдарыс қауіптері

Мемлекеттік қолдау жүйесі жалпы алғанда тиімді жұмыс істеді: төлемдер жіберілді, уәделер орындалды. Бірақ коррупция да ұйықтаған жоқ. Есепте Курск облысындағы жағдай келтірілген: шекаралық аудандардан келген босқындар 65 000 рубль көлемінде компенсация алып, орташа есеппен 35 000 рубль табатын жергілікті тұрғындардан да бай өмір сүрді.

Сонымен қатар, диагноздармен манипуляция жасау жиі кездесті: дәрігерлер мен офицерлер жарақаттарын «ауырлауға» үгіттеді – осылайша олар максималды төлемдерге қол жеткізді. Кейін бұл ақша бөлісіп алынды.

Саяси және әлеуметтік салдары

IFRI пікірінше, әлеуметтік эффектілер әлсірей бастады. Сыйақылар өспейді, қорғаныс саласындағы жалақылар өсімсіз қалды, ал инфляция үдеді. Көптеген белгілер экономикалық өсудің қызу фазасына өтуін көрсетеді.

Дегенмен, одан да маңыздысы – әлеуметтік тәуекелдердің өсуі. Майданда болған жауынгерлер, еріктілер, жетім қалған отбасылар – бұл тек қаржылық емес, сонымен қатар әлеуметтік мәселе. Сонымен қатар, жаңа қақтығыс пайда болды: майданға жібергендер мен ұлдарын, күйеулерін жасырғандар арасында.

«Майданнан қайтқан жауынгерлер, еріктілер және қаза тапқандардың отбасылары – бұл Ресей үшін әлеуметтік сын», – дейді Ларюэль.

Ол сонымен қатар болжам жасады: майданнан қайтқандар әлемнің әртүрлі «ыстық нүктелерінде» жалақылы әскерлер ретінде сұранысқа ие болады. 

«Олардың тәжірибесі және жоғары табыс талабы бар – оларды бәрі қажет етеді», – деп қорытындылайды эксперт.

Дереккөз: Le Monde