Дертке дауа іздеген елдің денсаулық саласына 2,73 триллион теңге бөліну көзделді

EconomyKZ.org порталының сарапшысы Ален Серік Қазақстанның 2026 жылға арналған денсаулық сақтау саласының бюджетін талдап, оның негізгі басымдықтары мен өзгерістеріне тоқталды, деп жазады POLITICO.KZ.

2025 жылы Қазақстан денсаулық сақтау саласына 2,57 трлн теңге бөледі. 2026 жылы бұл көрсеткіш 2,73 трлн теңгеге дейін өседі. Яғни, шамамен 162 млрд теңгеге артық қаржы қарастырылған. Бұл – мемлекет тарапынан денсаулық сақтау жүйесін нығайтуға, медициналық сақтандыруды кеңейтуге және алдын алу шараларын күшейтуге деген нақты басымдықты білдіреді.

Бюджеттің ең ірі бөлігі – Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына (ӘМСҚ) бөлінетін трансферттер. 2025 жылы бұл мақсатқа 2,28 трлн теңге бөлінсе, 2026 жылы 2,46 трлн теңгеге дейін өседі. Бұл қаражат тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемін (ТМККК) қаржыландыруға, мемлекет төлемнен босатылған азаматтардың сақтандыру жарналарын төлеуге және әскери қызметкерлер мен арнайы органдар қызметкерлеріне көрсетілетін медициналық қызмет ақысын өтеуге жұмсалады.

Қаржының өсуі халықты міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесімен (МӘМС) қамтуды кеңейтуге бағытталған. 2026 жылы халықтың қамтылу деңгейі 84%-ға жетеді. Бұл ретте алғашқы медициналық көмек үлесі 2025 жылы 60%-ға дейін артқан болатын. 2026 жылы онкологиялық ауруларды ерте анықтау көрсеткіші де жақсарады – қатерлі ісіктердің 0–I сатыларында анықталу үлесі 33,8%-ға жетеді.

Дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету деңгейі де жоғарылай түседі: 2026 жылы рецепт бойынша қамтамасыз ету 99,2%-ды, ал 2028 жылы 99,6%-ды құрайды. Бұл көрсеткіштер онкологиялық аурулардан болатын өлім-жітімді азайтуға мүмкіндік береді – 2026 жылы 100 мың тұрғынға шаққанда 78,1, ал 2028 жылы 74 жағдайға дейін төмендейді деп күтілуде.

Инфрақұрылымды дамыту және арнайы медициналық қорды сақтау да маңызды бағыттардың бірі. 2025 жылы бұл мақсатқа 101,4 млрд теңге бөлінсе, 2026 жылы қаржы 102,9 млрд теңгеге дейін өседі. Қаражат жаңа медициналық құрал-жабдықтар сатып алуға, республикалық және жергілікті ауруханаларды салуға және жөндеуге, сондай-ақ дәрі-дәрмек қоры мен медициналық бұйымдарды сақтауға жұмсалады. Инвестициялық жобаларды үйлестіруді «Turar Healthcare» АҚ жүзеге асырады. 2025 жылы негізінен жергілікті деңгейдегі нысандарға басымдық берілсе, 2026 жылы республика деңгейінде денсаулық сақтау жүйесін нығайту мен төтенше жағдайларға дайындық бағыты күшейтіледі.

Қоғамдық денсаулық сақтау саласына да назар күшейеді. 2025 жылы бұл бағыттағы шығындар негізінен Президент Іс Басқармасы қарамағындағы медициналық ұйымдар арқылы қаржыландырылған (43,9 млрд теңге). 2026 жылы бұл сала жеке бағыт ретінде бөлініп, 39,5 млрд теңге қарастырылған. Қаражат санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, аурулардың алдын алуға және ЖИТС-пен күреске жұмсалады. 2026 жылы ВИЧ жұқтырғандарды анықтау көрсеткіші 0,24‰ деңгейінде болжанса, 2028 жылға қарай ата-аналық (парентералды) жолмен жұғу үлесі 19%-дан 18,4%-ға дейін төмендейді. Зертханалық талдаулардың дәлдігі 95% деңгейінде сақталады. Ал салауатты өмір салтын ұстанатын қазақстандықтардың үлесі 2026 жылы 33%-дан 2028 жылы 36%-ға дейін өседі.

2026 жылғы бюджетте сондай-ақ санитарлық авиация мен тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлеміне, яғни ӘМСҚ арқылы өтелмейтін бағыттарға 19,2 млрд теңге бөлінген. Бұл қаржы шұғыл көмек пен трансплантология қызметтерін қаржыландыруға, әлеуметтік маңызы бар ауруларды емдеуге бағытталады. Нәтижесінде туберкулезбен сырқаттанушылық деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 34,3-тен 31,6 жағдайға дейін төмендеуі күтілуде.

2025 жылы Президент Іс Басқармасына қарасты медициналық ұйымдарға 43,9 млрд теңге бөлінген. Бұл қаржы мемлекеттік қызметкерлер мен ресми тұлғаларға медициналық қызмет көрсетуді, санитарлық қауіпсіздікті және медициналық инфрақұрылымды жаңғыртуды қамтыды. Осы шаралардың арқасында 2025 жылы медициналық ғимараттардың тозу деңгейі 46%-ға дейін төмендеді. 2026 жылдан бастап бұл бағыттағы шығындар жалпы денсаулық сақтау инфрақұрылымын жаңарту бағдарламасына біріктірілді.

Жалпы алғанда, 2025 жылдан 2026 жылға көшу кезінде денсаулық сақтау бюджеті бағыттарының басымдылығы өзгеріп отыр: енді жеке мекемелерді қаржыландырудан гөрі, жүйені кешенді түрде нығайтуға басымдық берілмек. Жалпы шығындар көлемінің 2,57 трлн теңгеден 2,73 трлн теңгеге дейін өсуі — денсаулық сақтау жүйесін жаңғыртудың, сақтандыруды кеңейтудің және алдын алу медицинасына басымдық берудің айқын белгісі.

Қазақстан денсаулық сақтау жүйесін тұрақты және тиімді етуге ұмтылуда: сақтандыру қорын күшейту, инфрақұрылымды дамыту, инфекциялық ауруларды бақылау және ерте диагностикаға көңіл бөлу — осының бәрі халықтың өмір сапасын арттыруға бағытталған.