Отбасы банктен басқа қайдан баспана алуға болады?

Отбасы банкінен бөлек қазақстандықтар ипотеканы қайдан ала алады

Қазақстанда базалық мөлшерлеменің 18%-ға дейін көтерілуі ипотека нарығына айтарлықтай әсер етті. Көптеген коммерциялық банктер баспананы несиелеу бағдарламаларын уақытша тоқтатып тастады. Осының аясында Отбасы банк тұрғын үй несиесін ұсынатын негізгі қаржы көзіне айналды.

Нарықтың қалған қатысушылары несиелерді тек таңдаулы түрде және қатаң шарттармен беріп отыр. Бұл жағдай қазірдің өзінде сұранысқа және баспана бағасының динамикасына кері әсерін тигізді. Отбасы банктен басқа қай жерден ипотека алуға болатыны туралы inbusiness.kz тілшісіне Қазақстанның жылжымайтын мүлік федерациясының президенті Ермек Мүсірепов айтып берді.

Ипотеканы кімдер беріп жатыр?

Ермек Мүсіреповтың бағалауынша, базалық мөлшерлеменің өсуі мен коммерциялық банктердің ипотекалық бағдарламаларды тоқтатуы Қазақстанның жылжымайтын мүлік нарығын мәжбүрлі кідіріс кезеңіне алып келді. Дегенмен, ипотека баспана сатып алудың негізгі құралы болып қала береді, сондықтан оның кез келген баяулауы сұраныс пен құрылыс белсенділігіне лезде әсер етеді.

Жалпы шарттардың қатаңдатылғанына қарамастан, жекелеген банктер ипотекалық несие беруді жалғастыруда.

"Несиелік ұсыныстардың шектеулі екеніне қарамастан, бірқатар банктер - Freedom Bank, Altyn Bank, Нұрбанк, Банк ЦентрКредит - жекелеген шарттармен ипотекалық несиелер беруді жалғастырып жатыр. Алайда, халық үшін ипотеканың қолжетімділігі айтарлықтай төмендеді. Отбасы банк шын мәнінде ипотека нарығының "тұтқасы" рөлін атқарып, тұрғын үйді қаржыландырудың ең басты және тұрақты көзіне айналды", - деді ол.

Ермек Мүсірепов ипотекалық бағдарламалардың тоқтатылуы жылжымайтын мүлік нарығына бірнеше бағытта елеулі ықпал еткенін атап өтті. Ең алдымен, баспанаға деген сұраныс азайды. Қазір көптеген әлеуетті сатып алушылар несиелік бағдарламалар қайта басталғанға дейін мәмілелерді кейінге қалдыруды жөн көріп отыр.

Өз кезегінде, құрылыс салушылар сату стратегиясын белсенді түрде қайта құра бастады. Олар клиенттерді ұстап қалу үшін бөліп төлеу, икемді төлем кестелері және жеңілдіктер ұсынуда.

Қайталама нарықта тоқырау байқалады: мәмілелер саны азайып, бағалар біртіндеп төмен қарай түзетілуде. Алғашқы нарықта құрылыс салушылар жаңа жобаларды іске қосуды шектеп, негізгі назарды ағымдағы жобаларды аяқтауға аударған.

"Қысқа мерзімді перспективада біз барлық өңірлер мен тұрғын үй санаттары бойынша бағаның 7-15% диапазонында төмендеуін күтеміз. Дегенмен, бағаның жаппай құлдырауы болжанбайды - нарық құлдырағаннан гөрі, "салқындайды", - деп түсіндірді сарапшы.

Жыл соңына дейінгі болжам

Ермек Мүсіреповтің бағалауынша, егер базалық мөлшерлеме қазіргі деңгейде сақталса, жылжымайтын мүлік нарығы үш сценарийдің бірі бойынша дамуы мүмкін:

Тоқырау (ең ықтимал сценарий): Бұл жағдайда ипотекалық мәмілелердің көлемі 2024 жылмен салыстырғанда 15-20%-ға қысқаруы мүмкін. Сатып алушылардың белсенділігі төмен болып, баға біртіндеп төмендей береді.
Ішінара қалпына келу: Егер коммерциялық банктер шектеулі бағдарламалармен ипотека нарығына қайта оралса, сұраныс біртіндеп жандануы ықтимал. Алайда, бұл баспана бағасының өсуіне алып келмейді. Нарықтағы біраз қозғалыс төртінші тоқсанның соңына қарай күтіледі.
Мемлекеттің араласуы: Егер Үкімет мөлшерлемелерді субсидиялау немесе пайыздық жүктеменің бір бөлігін өтеу бағдарламаларын іске қосса, нарық 2025 жылдың соңына қарай қалпына келуге серпін алуы мүмкін.

Ипотека нарығын тұрақтандыру жөніндегі ұсыныстар

Ермек Мүсірепов ипотека нарығын тұрақтандыру тек сатып алушыларды да, құрылыс секторын да бір мезгілде қолдауға мүмкіндік беретін жүйелі шаралар арқылы ғана мүмкін деп есептейді.

"Біз ипотекалық мөлшерлемелер бойынша уақытша субсидиялар енгізуді ұсынамыз. Мемлекет қарыз алушыға түсетін ауыртпалықты азайту және базалық мөлшерлеме 18% болған кезде оған арналған соңғы мөлшерлемені 12-13% деңгейінде ұстап тұру үшін банктерге жылдық 3-4%-ды өтей алар еді. Сонымен қатар, біз банктердің тәуекелдерін азайту және оларға жоғары мөлшерлеме жағдайында да несие беруді қайта бастауға мүмкіндік беру үшін ипотекалық портфельдер бойынша мемлекеттік кепілдіктер тетігін құруды ұсынамыз. Отбасы банкінің бағдарламаларын кеңейту де маңызды. Несиелеу лимиттерін және өңірлерді қамтуды ұлғайту, "комфорт" сегментін және үлестік қатысу нысандарын қосу қажет", - деді сарапшы.

Балама құралдар ретінде Федерация тұрғын үйді қаржыландырудың жаңа түрлерін әзірлеуді ұсынады. Атап айтқанда, "сатып алу құқығымен жалға беру" схемасын енгізу, сондай-ақ классикалық ипотеканың қолжетімді баламасына айнала алатын тұрғын үй кооперативтері мен қорларын дамыту көзделген.

"Құрылыс салушыларды қолдауға ерекше назар аудару керек. Нысандарының дайындық дәрежесі жоғары девелоперлер үшін уақытша салық жүктемесін азайтуды және несиелерге қол жеткізуді жеңілдетуді қарастыруға болады. Тағы бір шара сатып алушылар үшін салықтық ынталандыру енгізу. Яғни, несиеге баспана сатып алудың тартымдылығын арттыру үшін ипотека бойынша пайыздарды салық салынатын табыстан шегеруге рұқсат беру", - деп толықтырды ол.

Ермек Мүсіреповтың сөзінше, ипотека бүгінде жай ғана қаржылық құрал емес, бұл әлеуметтік тұрақтылық пен қалаларды дамытудың негізгі тіректерінің бірі.

Оның пайымдауынша, несиелендірудің тоқтап қалуы ұзақ уақыт бойы қаражат жинап, жеке баспана алуды жоспарлаған отбасылар үшін ұзақ мерзімді кедергіге айналмауы тиіс.