Ғылымдағы қазақстандық әйелдер: жетістікке жетудің жолы

Қазақстандық әйелдер ғылымда өз орнын қалай тапты және олардың зерттеулері қандай маңызды мәселелерді шешуге бағытталған?

POLITICO.KZ Informburo.kz деректеріне сүйене отырып, ғылым саласында жетістікке жеткен қазақстандық зерттеушілер туралы баяндайды.

Қазақстандағы ғылым және әйелдердің рөлі

Қазақстанда ғылым саласында әйелдердің үлесі 54% құрайды. Әсіресе, медицина, биология және гуманитарлық ғылымдар бағытында қазақстандық әйел ғалымдардың белсенділігі жоғары.

Бұл мақалада өз саласында жетістікке жеткен екі зерттеушінің оқиғасы баяндалады:

• Ақбота Айтқұлова – биология ғылымдарының PhD докторы, генетикалық зерттеулермен айналысатын ғалым
• Элмайра Оразғалиева – маркетинг саласындағы PhD докторы, нейромаркетинг бойынша зерттеулер жүргізетін ғалым

"Ештеңе мүмкін емес" – Ақбота Айтқұлова, биология ғылымдарының PhD докторы

Ақбота Айтқұлова – биология ғылымдарының докторы, Назарбаев Университетінің аға ғылыми қызметкері, геномдық және персонализденген медицина зертханасының жетекші зерттеушісі.

Оның ғылымға қызығушылығы бала кезінен басталды.

"Мен кішкентай кезімнен өте білуге құмар және мақсатшыл болдым. 5 жасымнан бастап мектепке баруды талап еттім. 5-сыныпта Англиядағы университеттерге түсу туралы жоспар құра бастадым. Бірақ шетелдік ЖОО-лар көбінесе 18 жастан бастап қабылдайтынын білгенде, мен уақыт жоғалтпау үшін қазақстандық университетке оқуға түсуге шешім қабылдадым", – дейді Ақбота.

Осылайша, ол Еуразия ұлттық университетіне (ЕҰУ) түсіп, биотехнологияны таңдады.

"2007 жылы Қазақстанда нанотехнология бойынша бакалавриат бағдарламалары болмағандықтан, мен биотехнологияны таңдадым. Ол кезде бұл ғылым саласы туралы түсінік өте шектеулі еді, бірақ мен биотехнологияның болашағы зор екенін білдім", – деп еске алады ғалым.

Ол студент кезінен бастап зертханаларда тәжірибе жинақтап, ғылыми жобалармен айналысты. Кейін әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде (ҚазҰУ) PhD докторлығын қорғады.

Қазір Ақбота Назарбаев Университетінде жұмыс істейді және генетикалық зерттеулер жүргізеді. Ол Паркинсон ауруы, инсульт және онкологиялық аурулар бойынша халықаралық жобаларға қатысады.

"Шекарадан шығуға қорықпаңыз" – Элмайра Оразғалиева, маркетинг PhD докторы

Элмайра Оразғалиева – маркетинг саласындағы зерттеуші, Almaty Management University (AlmaU) аға ғылыми қызметкері.

Ол Жетісу облысының Қызылағаш ауылында туып-өскен.

"Мен мектеп кезінен бастап әлеуметтік жобалармен айналыстым. Құқық қорғау органдарымен бірге қиын жағдайдағы балаларды зерттедім. Бұл менің алғашқы ғылыми жұмысым еді", – деп еске алады Элмайра.

2004 жылы ол ҚазҰПУ-ды "Маркетинг және коммерция" мамандығы бойынша үздік бітірді.

2020 жылы Нархоз университетінде PhD докторлық диссертациясын қорғады.

Элмайра "Жас Ғалым" гранттық бағдарламасы аясында цифрлық медицина және нейромаркетинг саласында зерттеулер жүргізеді.

Оның негізгі жобалары:

"Жас Ғалым" жобасы – Қазақстандағы медициналық цифрлық қызметтердің сапасын бағалау

• Зерттеушілер Damumed қосымшасы мен медициналық сайттардың интерфейстерін зерттеді.
• Көз қозғалысы мен мінез-құлық реакцияларын талдау арқылы интерфейс мәселелері анықталды.
• Бұл зерттеу медициналық қызметтердің сапасын жақсартуға ықпал етеді.

Алматыдағы цифрлық билбордтардың тиімділігін зерттеу

• Зерттеушілер мобильді көзбен бақылау жүйесін қолданды.
• Жарнама тиімділігін арттыру үшін бизнестерге нақты ұсыныстар берілді.

"Ғылым – бұл тек теория ғана емес, ол өмірді жақсарту үшін нақты шешімдер ұсынатын сала. Цифрлық медицинаны зерттеу арқылы біз адамдарға медициналық қызметтердің қолжетімділігін арттырып, олардың сенімін нығайта аламыз", – дейді Элмайра.

Қазақстанда әйел ғалымдар ғылымның әртүрлі салаларында маңызды зерттеулер жүргізіп, ел дамуына үлес қосуда.