Kaspi қалай «барахолкаға» айналды

Супер-қосымшалар қалай «барахолкаға» айналды: Қазақстанның ірі финтех-платформасы Kaspi жалған тауарлар саудалап жатыр ма?

Қазақстанның цифрлық мақтанышы саналатын, супер-қосымша ретінде танылған Kaspi платформасының сауда бөлімінде белгілі брендтердің жалған өнімдерінің «күлкілі» бағамен сатылуы күдік туғызуда. Бұл жағдай Мәжіліс депутаты Қарақат Әбденнің Қазақстандағы контрафактілік өнімдер саудасы мәселесін көтерген соң, жай ғана қызық емес, жүйелі сипатқа ие болып отыр. Kaspi жай ғана онлайн-дүкен емес, бұл елдің ең ірі банкімен тығыз байланысты финтех-экожүйе. Сондықтан оған қойылатын талаптар жоғары болуы керек.

Әр қадамдағы жалғандық

Kaspi қосымшасынан танымал брендтерге ұқсас тауарларды оңай табуға болады. Өнім атауында бренд туралы ешқандай сөз болмаса да, фотосуреттерде құжаттары мен қораптары бар танымал маркалардың логотиптері айқын көрінеді. Сипаттамаларда көбінесе баға мен абстрактілі атау ғана көрсетіледі, кейде бренд аталғанымен, көбінесе белгілі марканың фотосуретімен бірге атаусыз тауар болып келеді. Сатушылар логотиптердің танымалдығына сүйене отырып, өздерін тікелей «ашып көрсетпеуге» тырысады.

Сатушыларға берілген пікірлер де соған сәйкес: «Ризамын», «Кеңес беремін», «Сапасы керемет», «Тамаша отыр». Ешкім бұл жалған тауар екенін жазбайды. Барлығы бәрі дұрыс сияқты кейіп танытады. Бір қызығы, бұл сатушылардың барлығы платформа пайдаланушыларынан 5 жұлдыздың кем дегенде 4,5-ін алады. Кейде сатушыларға қатысты теріс пікірлер де кездеседі: «Көзілдіріктің құлақшындары нашар ашылады», «Сапасы өте төмен, бірінші күні табаны жыртылды, жағымсыз иісі бар, дүкен ауыстырудан бас тартты, баланың көңілі қалды». Дәл осындай пікірлер жағдайдың шынайы бейнесін анық көрсетеді.

Kaspi – маркетплейс пе, әлде одан да нашар ма?

Kaspi өзін «маркетплейс» деп атамайды. Мұнда сатушылар – сыртқы серіктестер, ал платформа тек олар мен сатып алушылар арасындағы байланысты қамтамасыз етеді. Формальды тұрғыдан. Бірақ іс жүзінде – бұл банктік қосымшасы бар сол супермаркет. Айырмашылығы тек «финтех-көшбасшы» маскасының артында жалған тауарлар бар сөрелер жасырылғандығында. Егер бұл онша танымал емес сайт болса, сұрақтар аз туындауы мүмкін еді. Бірақ біз мемлекеттік қызметтер жүйесіне енген, зейнетақы төлейтін, айыппұлдарды қабылдайтын және күн сайын миллиондаған қазақстандықтар қолданатын қызмет туралы айтып отырмыз.

Мемлекеттің ұстанымы: «Құқық иесі шағымданбайды»

Жақында Мәжіліс отырысында депутат Қарақат Әбден брендтік өнімдер атын жамылған жалған тауарлардың заңды сатылуы туралы мәселені көтерді. Ол Әділет министрінен тауар белгілеріне қатысты құқық бұзушылықтарды неге ешкім тоқтатпайтынын түсіндіруді талап етті.

Министрдің жауабы қарапайым болды: «Зияткерлік меншік құқығы жеке болып табылады, егер құқық иесі бұзушылық туралы мәлімдесе, оның өтініші тексерулер жүргізу үшін бастапқы нүкте болып табылады». Оның айтуынша, бір жылда 300-ге жуық бұзушылық анықталған. Бірақ бұл Kaspi-де бір сағат ішінде заң бойынша болмауы тиіс ондаған брендтік лоттарды табуға болатындығын ескерсек, жеткіліксіз.

Платформа: «Біздің қатысымыз жоқ»

Ресми түрде Kaspi былай деп мәлімдейді: «Серіктес қолданыста болған, жарамдылық немесе өндіруші кепілдік мерзімі өткен, сондай-ақ жалған тауарларды сатпауы тиіс». finratings.kz мысалы, Kaspi-де жалған тауарды сатып алудың жеке жағдайын талдап, сатып алушыларға абай болуға кеңес берген: контрафактіге күдік болған жағдайда – платформа әкімшілігіне хабарласу қажет. Бұл ақылға қонымды естіледі, бірақ іс жүзінде Kaspi қашықтықты сақтағанды жөн көреді. Сатушы сатты, клиент алды, қызмет – шетте қалды. Мұндай ұстаным заңды тұрғыдан ыңғайлы, бірақ іс жүзінде – жауапкершілікті басқаға аудару тәсілі. Өйткені, Kaspi осы сатушыларға бәрін береді: интерфейс, логистика, бөліп төлеу мүмкіндігі және аудиторияның сенімін. Ал бірдеңе дұрыс болмаған кезде – бұл оның ісі емес дейді. Пайдаланушы – «Kaspi-де сатылады» деп көреді, демек, тексерілген деп есептейді. Ал шын мәнінде – кепілдігі жоқ және жауапкершіліксіз жалған өнім.

Финтех контрафакт үшін бе?

Супер-қосымшалар жергілікті цифрландырудың символына айналғалы қашан. Бірақ бұл символ жалған тауарлар саудасына арналған витрина ретінде жұмыс істей ала ма? Cartier, Chanel, Gucci, LV және Louboutin сияқты брендтердің жалған өнімдері – негізінен «алдау», мұнда бастысы – сатып алынғаны, ал не екендігі емес. Ал мемлекет күресу керек деген сөздермен отырыстар өткізіп жатқанда, платформалар тек комиссиялардан ғана емес, сонымен қатар күмән тудыруы тиіс сенімнен де ақша табады.

Дереккөз: CMN