Таяу Шығыстағы шиеленіс: Қазақстанның ұстанымы қандай?

Қорғаныс министрлігі қазақстандық бітімгерлер Голан биіктерінде штаттық режимде миссиясын орындап жатқанын мәлімдеді. Сәуір айында Иран өз аумағынан Израильге қарай соққы жасауға арналған ұшқышсыз ұшу аппараттары мен зымырандардың үлкен толқынын ұшырды, бұл Ислам Республикасының еврей мемлекетіне алғаш рет тікелей шабуыл жасауы. Израиль қорғаныс армиясының ресми өкілі (ЦАХАЛ) контр-адмирал Даниэль Хагари алғаш рет сағат 23:00-де шабуыл басталғанын растады. Кейінірек ол Иранның Израильге зымырандар атқанын, ал Иран тарапынан шабуылға тойтарыс беретін израильдік жауынгерлердің қаптап кеткенін айтты. Таяу шығыстағы ушыққан жағдайда Қазақстанның ұстынымы қандай? 13 cәуір күні сиреналар Израильдің оңтүстігіндегі қауымдастықтарда таңғы 1:42 шамасында естіліп, кейін елдің басқа бөліктеріне тарады. Қағып түсірілген ұшқышсыз ұшу аппараттары мен зымырандардың қатты дыбыстары елдің солтүстігі мен оңтүстігінде, сондай-ақ Иерусалим мен Батыс Шерияның солтүстігіндегі көптеген қалаларда естілді. Иран Ислам революциясының Сақшылар корпусы Израильдегі нақты нысандарға қарсы ондаған ұшқышсыз ұшу аппараттары пен зымырандардың ұшырылғанын растады.

«Сионистік режимнің әртүрлі қылмыстарына, соның ішінде Иранның Дамаскідегі консулдық бөліміне жасалған шабуылға және Сириядағы еліміздің бірқатар командирлері мен әскери кеңесшілерінің өліміне жауап ретінде Ислам революциясының Сақшылар корпусы (ИРСК) аэроғарыштық күштері басып алынған территориялардағы белгілі бір нысандарды ондаған зымырандар және дрондармен атқылап, оқ жаудырды, - деп хабарлайды IRNA агенттігі.

«Маген Дэвид Адом» жедел жәрдем қызметі оның дәрігерлері Израильдің оңтүстігіндегі ирандық дронды осы аймақта қағып түсіргеннен кейін оның жарықшақтарынан жарақат алған қызға көмек көрсеткенін хабарлады. Арад маңындағы бедуиндер қаласынан шыққан жеті жасар қыз Беэр-Шеведегі ауруханаға жеткізілді, оның жағдайы ауыр. Израиль мен халықаралық қауымдастықтың реакциясы Иранның шабуылы салдарынан Израильде зардап шеккендер туралы басқа ақпарат жоқ. Негев шөліндегі израильдік Рамон авиабазасына кемінде жеті зымыран тиді, деп хабарлайды ирандық БАҚ. Хагари Иранның Израильге жалпы 200-ден астам зымыран, оның ішінде ондаған баллистикалық зымырандар атқанын айтты. Барлау көздерінің Reuters агенттігіне хабарлауынша, аймақтағы белгісіз базалардан әрекет ететін АҚШ күштері Иордания шекарасына жақын Сирияның оңтүстігіндегі Сувейда және Дераа провинцияларында Иранның бірнеше ұшқышсыз ұшағын атып түсірген. Сонымен қатар, иорданиялық ұшақтар солтүстік және орталық Иордания арқылы Израильге қарай ұшатын ондаған ирандық ұшақтарды атып түсірді. Ұшқышсыз ұшақтар Иордан аңғарының Иордания жағында ауада атып түсіріліп, Иерусалимге қарай бет алған. Қалғандары Ирак-Сирия шекарасына жақын жерде ұсталды. Ұлыбритания корольдік әуе күштерінің Таяу Шығыстағы ұшақтары «қажет болса, біздің қолданыстағы миссиялар ауқымындағы кез келген әуе шабуылдарын тоқтатады» деп мәлімдеді. Мысырдың әскери және қауіпсіздік көздері Мысырдың әуе қорғанысы дайын екенін хабарлады. Олар Египеттің әскери жоғары қолбасшылығы жағдайды бақылау және елдің әуе кеңістігіне қатысты кез келген қажетті шешім қабылдау үшін арнайы топ құрғанын мәлімдеді. Иранның БҰҰ-дағы миссиясы Израильге жасалған шабуылды «аяқталды» деп санайтынын айтып, АҚШ-қа қақтығыстардан аулақ болуды ескертті. Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы Антониу Гутерриш Иранның шабуылын айыптап, «аймақтағы жойқын шиеленістің қаупіне қатты алаңдайтынын» айтты. Еуропа Одағы, Ұлыбритания, Франция, Мексика, Чехия, Дания, Норвегия және Нидерланды Иранның шабуылын айыптады. Қауіптер мен тойтарыс шаралары Иранның қорғаныс министрі Мұхаммед Реза Аштиани бұл арада «өзінің әуе кеңістігін немесе аумағын Израильдің Иранға шабуылына ашатын» кез келген елге қатаң жауап беремін деп қорқытты, деп хабарлады Иранның Мehr жартылай ресми ақпарат агенттігі. Түн ортасынан кейін көп ұзамай Премьер-министр Беньямин Нетаньяху мен жоғары қорғаныс басшылары қауіпсіздікті бағалау үшін Тель-Авивтегі әскери штабқа жиналды. Кейінірек Израильдің «12-ші арнасы» Иранның шабуылына «бұрын-соңды болмаған жауап» беруге уәде берген «Израильдің жоғары лауазымды адамының» сөзін келтірді. Иран мен Израиль арасындағы қақтығыстың Тегеран нұсқасы қандай Иран Ислам Республикасының Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Али Акбар Джоукар қазақстандық БАҚ өкілдерімен кездесуде Израильмен арадағы әскери қақтығыстың Тегеран нұсқасын мәлім етті.

«Кейінгі 2-3 аптаның ішінде Қазақстанда болмаған едім. Сол кезеңде әлемде біраз оқиға болды. Израиль Иран Ислам Республикасының Дамаскідегі консулдық ғимаратына әскери шабуыл жасады. Осы шабуылда Сирия мемлекетіне терроризммен күресте көмектесіп жүрген әскери кеңесшілер қатарынан 7 адам өлді. Өздеріңіз білесіздер, осыдан бұрын да Израиль Сирияда, басқа да елдерде Иран азаматтарына шабуыл жасаған еді. Бірақ осы жолғы шабуылдың ерекшелігі – Иранның ресми дипломатиялық өкілдігіне шабуыл жасалды. Бұл әскери шабуылды Батыс ұжымынан басқа әлемнің барлық дерлік елі айыптады. Әрине, Қазақстан да дипломатиялық өкілдерге жасалған шабуылды қатаң сынады. Өйткені дипломатиялық нысандар Вена конвенциясы бойынша қорғауға алынған», - деді ол.

Дипломат бұл әскери шабуылды Біріккен Ұлттар ұйымының Қауіпсіздік кеңесі айыптамағанына назар аударды.

«Қауіпсіздік кеңесі өз міндетін орындап, осы шабуылды айыптаған болса, Иран Ислам Республикасы тікелей әскери жауап бермес пе еді... Иранның дипломатиялық нысанына шабуылды Иранның территориялық тұтастығына, егемендігіне деген шабуыл деп есептейміз. Сондықтан, БҰҰ-ның Қауіпсіздік кеңесі мен Батыс елдері бұл актіні айыптамағандықтан Иранның стратегиялық сабыры бітіп, тікелей жауап беру жөнінде шешім қабылдады. Иран Ислам Республикасының бұл жауабы өзін-өзі қорғау ережелеріне, БҰҰ-ның Жарғысына сай келеді. Иранның әскери шабуылы шектеулі болды. Иранға қарсы шабуыл жасаған әскери авиабазаны және сол жердегі Иранға қарсы тыңшылық әрекеттер атқарылған базаны көздеді. Осы қарымта шабуылдан кейін Иран әскери әрекеттің аяқталғанын, Израиль тағы әскери шара қабылдаса, өте қатаң жауап беретінін мәлімдеді», - деді Али Акбар Джоукар.

Қазақстан сыртқы істер министрлігі Иран мен Израиль арасындағы жағдайға қатысты мәлімдеме жасады. Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі Иран мен Израиль арасындағы шиеленістің күрт нашарлауына байланысты терең алаңдаушылық білдіріп, тараптарды барлық келіспеушілікті тек саяси-дипломатиялық жолмен шешу үшін ұстамдылық пен кідіріссіз шаралар қабылдауға шақырады.

"Қазақстан өңірдегі жағдайды тұрақтандыруға және қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған әлемдік қоғамдастықтың күш-жігеріне өзінің берік қолдауын тағы да атап өтеді", – делінген хабарламада.

Сондай-ақ  қорғаныс министрлігі қазақстандық бітімгерлер Голан биіктерінде штаттық режимде миссиясын орындап жатқанын мәлімдеді. Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Айбек Смадияров Иран мен Израиль арасындағы кикілжіңге қатысты сауалға жауап берді. БАҚ өкілі «Иран мен Израиль арасында соғыс қаупі туындауына байланысты қазақстандықтар көмек сұрады ма және оларға қандай кеңес бересіз?» деп сауал қойды.

"Жағдай оңай емес. Бұл бір түнде болған жағдай емес. Оның алдында бұл жағдай туралы алдын ала айтылды, ескертілді. Егер біздің азаматтар сол өңірде жүрсе, өз қауіпсіздігін ойлауы керек. Алайда қос елдегі елшілік 24 сағат бойы жұмыс істейді. Телефондары интернетте көрсетілген. Азаматтар сол нөмірлер бойынша хабарласа алады", – деп жауап берді Смадияров.

Дегенмен екі елдің де шекаралары ашық екенін және әуежайлары жұмыс істеп тұрғанын жеткізді.

"Қазіргі таңда Иранда да, Израильде де барлық әуежай мен шекара ашық. Жұмыс істеп жатыр. Сондықтан (қазақстандықтарға) ол жаққа барыңдар-бармаңдар деген кеңес бере алмайсыз. Әр адам шешімді өзі қабылдауы керек. Мысалы, кешеден бері адамдар «Мысырға жолдама алып қойдық. Ол жаққа барып демалсақ бола ма?» деп сұрақ қойып жатыр. Біз кепілдік бере алмаймыз. Ертең не болатынын ешкім білмейді", – деді ресми өкіл.

Ал күрделі геосаяси ахуалда Қазақстанның сыртқы саясаты қандай болуы тиіс?, деген сауалына Саясаттанушы Сайын БОРБАСОВ төмендегідей жауап берді.

Еліміз соғысқа дайын болуы керек, кез келген сәтте шабуыл жасалуы ықтимал.

Саясаттанушының сөзінше, Үшінші дүниежүзілік соғыстың қаупі бар.

Қауіп бар. Аяқ астынан лап етуі ықтимал. Израиль Иранға аяусыз соққы бере бастаса, Иранды Қытай қолдап қару берсе, онда үлкен соғыс тұтануы әбден мүмкін. Бұдан бөлек, Украина мен Ресей арасындағы соғысқа жанама түрде әлемнің елу мемлекеті араласып отыр. НАТО-ға мүше 36 ел түгелдей Украинаға әскери көмек беріп жатыр. Демек, бұл – белгілі бір дәрежеде бұл мемлекеттер соғысқа тартылды деген сөз. Әлемнің әр тұсынан еріктілер келіп, соғысып жүр. Мұндайлар екі тарапта да бар. ТМД елдері де жанама түрде соғысқа қатысып отыр. Рим папасы Франциск Украинадағы соғысты «үшінші дүниежүзілік соғыстың басталуы» деп баға берді. Мұны ол бекер айтып отырған жоқ. Ватиканның ақпараттары өте күшті. Сондықтан бұл адамның пікірімен санасу қажет.

Таяу Шығыс аймағы ауқымды қақтығыстың алдында тұр – БҰҰ Бас хатшысы Таяу Шығыс аймағы толыққанды қақтығыстың алдында тұр, деэскалацияны жүргізетін және барынша ұстамдылықты сақтайтын уақыт келді. Мұндай мәлімдемені 14 сәуірде БҰҰ Бас хатшысы Антонио Гутерриш Иранның Израильге шабуылынан кейін БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің (ҚК) шұғыл отырысында жасады.

«Таяу шығыстағы жағдай шегіне жетіп тұр. Аймақ халықтары жойқын толыққанды қақтығыстың нақты қаупіне тап болды. Қазір разряд пен деэскалация уақыты келді. Қазір барынша ұстамдылық танытатын кез», - деді ол.

Сондай-ақ, БҰҰ Бас хатшысы Израильдің дипломатиялық нысандарына жасалған шабуылды да, Тегеранның Израиль әскери нысандарына жасаған шабуылын да айыптайтынын атап өтті.

«Бізде оккупацияланған Батыс жағалаудағы зорлық-зомбылықты тоқтату, «көк сызық» бойындағы жағдайды деэскалациялау және Қызыл теңізде қауіпсіз кеме қатынасын қалпына келтіру үшін жалпы жауапкершілік бар. Бейбітшілік жолындағы жұмыс үшін жалпы жауапкершілік бізге жүктеледі. Аймақтық және жаһандық бейбітшілік пен қауіпсіздік әр сағат сайын бұзылады. Аймақ та, әлем де жаңа соғыстарға қол жеткізе алмайды», - деп атап өтті ол.

сілтеме Sn.kz