Түркия көшбасшысы Ердоғанның амбициясы: өңірлік әсерден жаһандық ықпалға

Түркия президенті Реджеп Тайип Ердоғанның саяси мансабы әлемдік аренадағы айтарлықтай ықпалы мен оның ішкі және сыртқы саясаттағы көзқарастарымен ерекшеленеді. Оның премьер-министр және президент ретінде қызмет еткен жылдары Түркияны өңірлік державадан жаһандық ойыншыға айналдырды. Дегенмен, Ердоғанның билік стилі мен саяси амбициялары айтарлықтай пікірталас тудырып келеді.

Ердоғанның саяси мансабы: өңірлік ықпалдан жаһандық саясатқа
Ердоғанның 11 жылдық премьерлігі мен 20 жылдық президенттігі кезінде Түркия Таяу Шығыс, Кавказ, Орталық Азия және Солтүстік Африкадағы ықпалын күшейтті. Ол халықаралық саясатта маңызды рөл атқара отырып, серіктестеріне жиі талапшылдық танытады. Ердоғанның саяси стратегиясы күрделі: ол кейбір одақтастарымен қатал мәмілелер жүргізсе, оппоненттерімен астыртын ойындар ойнайды. Вашингтон, Мәскеу және Пекинмен қарым-қатынастарында Ердоғанның шешімдері мен әрекеттері жиі сынға ұшырайды. Дегенмен, Украинадағы соғыс кезінде Түркияның қару-жарақ жеткізушісі және транзит орталығы ретіндегі рөлі оның халықаралық беделін нығайта түсті.

Түркияның ішкі қиындықтары және Ердоғанның электоралдық тұрақтылығы
Түркия экономикасы соңғы жылдары қиындықтарды бастан кешіруде. Инфляцияның өсуі, ұлттық валютаның құнсыздануы және халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі саяси элитаға айтарлықтай қысым тудырды. Соған қарамастан, Ердоғанның электоралдық қолдауы тұрақты – соңғы сайлауларда ол шамамен 52% дауыс жинады. Оппозиция тарапынан күшті қарсылас болмағанымен, Ердоғанның мұрагері туралы сұрақтар өзекті болып қала береді. Оның ықтимал мұрагерлері ретінде күйеубалалары – Сельчук Байрактар (технология саласының кәсіпкері) және Берат Албайрак (энергетика саласының бұрынғы министрі) аталады. Алайда, олардың саяси тәжірибесі мен ықпалы Ердоғанның деңгейіне жеткен жоқ.

Сириядағы қақтығыстар және Орталық Азияға әсері
Сириядағы қақтығыстарда Түркия белсенді рөл атқарды. Ердоғанның Сирия президенті Башар Асадқа қарсы күресі мен Түркияның қарулы топтарды қолдауы аймақтағы күш тепе-теңдігін өзгертті. Дегенмен, бұл стратегия Орталық Азия елдерін алаңдатып отыр. Өңір елдері агрессивті исламизацияны өз мәдени және саяси жүйелеріне қауіп ретінде қабылдайды. Түркияның аймақтағы ықпалын арттыруға бағытталған талпыныстары, соның ішінде Солтүстік Кипрді тануды насихаттау және түркілік бірлік идеясын ұсыну, сынға ұшырауда. "Түркі бауырластығы" идеясы антропологиялық, әлеуметтік-экономикалық немесе тілдік тұрғыда негізделмеген утопиялық тұжырым ретінде қарастырылуда.

Ердоғанның мұрасы және болашағы
Ердоғанның саяси мұрасы Түркияның болашақта қандай бағытта дамитынына байланысты болады. Оның қол жеткізген жетістіктері Түркияны аймақтағы басты ойыншыға айналдырса да, бұл табыстар Ердоғанға тәуелді. Болашақта оның саяси мұрагерінің осы жолды жалғастыра алатыны немесе елдің жаңа бағытты таңдауы ықтимал. Ердоғанның агрессивті сыртқы саясаты Орталық Азия мен Таяу Шығыстағы тұрақтылыққа қалай әсер ететіні де маңызды сұрақ болып қала береді. Бұл көшбасшының саяси стратегиясы мен амбициясы Түркияның жаһандық саясаттағы орнын анықтауда шешуші рөл атқаруды жалғастырады.

Автор: политолог Данияр Әшімбаев