WSJ: Трамп - Путиннің қақпанына түскен алғашқы президент емес

Трамп - Путин өз ойындарын ойнаған алғашқы президент емес, деп хабарлайды Washington Examiner басылымының ұлттық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі шолушысы Том Роган.

Клинтон, Буш, Обама және Байден Ресей басшысын райынан қайтаруға тырысып, нәтижесінде оның құралына айналды

Дональд Трамп Украинада бейбітшілік орнатқысы келетінін айтады. Алайда, басты мәселе – Трамп Владимир Путинді оның шын болмысымен емес, өзі көргісі келетіндей – қалыптасқан, бірақ прагматикалық келіссөз жүргізуші ретінде қабылдауында. Шындығына келгенде, Путин – аяусыз манипуляцияның қара құпияларын меңгерген, КГБ-ның бұрынғы подполковнигі. Трамп Нью-Йорктің агрессивті, жыртқыш жылжымайтын мүлік әлемінде шыңдалса, Путин КГБ Қызыл Ту Институтының қатаң идеологиялық максимализм ортасында қалыптасты.

Бірақ Трамп Путинге қатысты иллюзияларға бой алдырған алғашқы Америка президенті емес. Оның алдындағылардың тәжірибесіне үңілген жөн.

Клинтон: принциптердің орнына үнсіздік танытты

Путинмен алғаш рет бетпе-бет келген Америка президенті Билл Клинтон болды. Ол Ресейдегі адам құқықтарының бұзылуына, соның ішінде Путиннің Екінші Шешен соғысында бейбіт тұрғындар арасындағы құрбандарға салғырт қарауына назар аудармауды жөн санады. Керісінше, Клинтон Қырғи қабақ соғыстан кейін орнаған халықаралық демократиялық тәртіпке Путинді қосуға күш салды.

Путин бұл үміттерге құлақ аспады. Ол Ресейлік БАҚ-ты қыспаққа алып, керемет байлықты саяси адалдыққа айырбастаған жақын олигархтар тобын құрды, сондай-ақ ел экономикасына жүйелі сыбайлас жемқорлықты енгізді – және мұның бәрі Клинтон әкімшілігінің қарап отырғанында орын алды.

Буш: «жан дүниесіне үңіліп» қателесті

Келесі кезек Джордж Буш-кішіге жетті. 2001 жылдың маусымында Путинмен алғашқы кездесуінен соң ол:

«Мен оның көзіне қарадым және оның өте тік, сенімді адам екенін көрдім. Мен оның жан дүниесін сездім», - деп мәлімдеді.

Бұл сөздер Путиннің КГБ стиліндегі психологиялық айла-шарғыларымен Америка президентін қалай баурап алғанының классикалық мысалына айналды.

Путин діндар христиан Буштың діни сезімін ояту үшін анасының кресті саяжайдағы өрттен қалайша аман қалғаны туралы әңгімеледі. Кейінірек ол Трамптың бас сыртқы саяси кеңесшісі Стив Уиткоффқа ұқсас әдісті қолданып, оған өткен жылдың шілдесінде Трампқа қастандық жасау әрекеті туралы естігенде дұға еткенін айтты.

Бірақ Путин ешқашан Буш көргісі келгендей Еуропашыл реформатор болған емес. Буштың екінші мерзімі аяқталғанша Путин НАТО мүшесі – Эстонияға жойқын кибершабуыл жасап үлгерді, Иранның ядролық бағдарламасын белсенді қолдады және Грузияға басып кірді.

Обама: «қайта жүктеуді» капитуляциямен теңестірді

Барак Обама 2009 жылы қызметіне кіріскенде, ол Ресейдің Грузияға жақында жасаған шабуылын іс жүзінде елемей, қарым-қатынастарды «қайта жүктеу» бағытын жариялады. Сол жылдың шілдесінде ол Путинмен кездесу үшін Мәскеуге аттанды. Кейіннен Ресейдегі елші болған (2012–2014) Обаманың кеңесшісі Майкл Макфол 2018 жылы жарық көрген кітабында Путиннің келіссөздерде қалай үстемдік құрғанын суреттеді:

«Путин кездесуге бөлінген уақыттың барлығы дерлік тоқтаусыз сөйлеп, Буш әкімшілігі жасады деген барлық әділетсіздіктерді тізіп шықты. Бұл ішкі ашу-ызасы мол адам еді. Обама шыдамдылықпен тыңдады, мүмкін тым шыдамдылықпен… Маған осы кездесу қорытындысы бойынша баспасөз брифингін өткізу тапсырылды, бірақ Обаманың тек тыңдағанын журналистерге қалай айта аламын?»

Путин мұндай ымырашылдықтан ләззат алды. 2008 жылдан бастап Ресей Орта қашықтықтағы және одан қысқа қашықтықтағы зымырандар туралы шартты (INF) үнемі бұзды, одан АҚШ ресми түрде тек 2019 жылы Трамп тұсында ғана шықты. 2016 жылы Ресейдің арнайы қызметтері Мәскеудегі америкалық дипломаттар мен барлаушыларды ашықтан-ашық қудалай бастады. Бұл аралықта Ресей Қырымды аннексиялап, Украинаның оңтүстік-шығысында соғыс өртін тұтатты, Сирия азаматтық соғысына Башар Асад жағында араласты және Донбасс аспанында MH17 азаматтық ұшағын атып түсірді.

Обама шиеленісуден қатты қауіптенгендіктен, Украинаға өлімге әкелетін қару беруден бас тартты. Тіпті 2016 жылғы сайлау науқанының қызған шағында Ресей АҚШ Демократиялық партиясының серверлерін бұзып, хат-хабарларды жариялаған кезде де, Обама Путиннен «мұны доғаруды» тек дәрменсіз сұрай алды.

Байден: «позитивті ахуал» — және сегіз айдан соң соғыс

Джо Байден 2021 жылдың маусымында Женевада Путинмен кездесті. Кездесу қорытындысы бойынша ол:

«Бүкіл сыртқы саясат — жеке қарым-қатынастардың заңды жалғасы. Бұл адам табиғатының өзегі. Бүкіл кездесудің ахуалы жақсы әрі позитивті болды», - деді.

Сегіз ай өткен соң Путин Украинаға толық ауқымды басып кіруді бастады.

Соғыс басталғаннан кейін Байден Ресейге қарсы ауқымды халықаралық санкцияларды енгізуге қолдау көрсетті. Алайда, ол Украинаға танкіге қарсы қаруды, алыс қашықтықтағы зымыран жүйелерін және F-16 жойғыш ұшақтарын жеткізуде бірнеше рет асықпады. Сондай-ақ ол Ресеймен тікелей қақтығысты болдырмау мақсатында Қара теңіз үстіндегі америкалық ұшқышсыз ұшақтардың маршруттарын шектеді. Салыстыру үшін: тіпті 2022 жылы Ресей британдық барлау ұшағының жанына зымыран атқаннан кейін де, Ұлыбритания аймақта жойғыш ұшақтардың сүйемелдеуімен ұшуды жалғастыра берді.

Байден Путиннің ядролық қауіп-қатерлерін тым байыппен қабылдады және Украинаны қорғауға қажетті көмекті жеткіліксіз деңгейде көрсетті. Және Трамптың әрекеттері одан да нашар болуы мүмкін (АҚШ-тың басқарылатын барлау ұшақтарының Қара теңізге оралуын қоспағанда), алайда Ресей риторикасы алдындағы шектен тыс ымырашылдықтың үлгісін дәл Байден қалыптастырды.

Британиядан алынған сабақ: иллюзиялардың соңы неге әкеледі

Дегенмен, Путиннің манипуляцияларына жол берудің салдарының ең айқын мысалы, бәлкім, Америка емес, Тони Блэр басқарған Ұлыбритания болар. 2001 жылы Мәскеуге сапары және Путиннің туған күнін тойлау кезінде премьер Блэр:

«Алғашқы кездесуден-ақ мен президент Путиннің екіжақты қарым-қатынастарды қайта қарастыруға қабілетті қиял мен батылдығы бар тұлға екенін түсіндім», - деп мәлімдеді.

Путин оған қалай жауап берді? Ресей олигархтары Лондонда активтерді жаппай сатып ала бастады, британдық БАҚ-қа ықпал ету үшін қаржылық тетіктерді пайдаланды, жергілікті журналистерді қорқытып, қысым көрсетті, сондай-ақ оппозиционерлерге қарсы жүйке-паралитикалық заттарды қолданған ресейлік агенттердің іс-әрекеттерін жасырды – тіпті Ұлыбритания аумағындағы уландыру әрекеттерінде де.

Трампқа осы тарихты еске алған дұрыс болар еді. Америка президентіне мәмілелер ұнайтын шығар, бірақ Путин Нью-Йорктің жылжымайтын мүлік нарығынан да әлдеқайда қатыгез.