Досаевтың орнына неге Сатыбалды келді?

Алматы әкімі Ерболат Досаев неге Дархан Сатыбалдыға ауыстырылды?

Алматы қаласының бұрынғы әкімі Ерболат Досаевтың қызметінен босатылуы мен оның орнына Дархан Сатыбалдының тағайындалуы саяси талдаушылар арасында қызу талқылануда. «Злобная татешка» атты белгілі ақпараттық арна 2024 жылдың желтоқсанында Досаевты тәуекел аймағындағы шенеуніктер қатарына қосқан болатын, ал сәуір айында оған қатысты «алаңдатарлық қоңыраулар» туралы еске салған еді.

Негізінде, Алматы әкімінің ауысуында ерекше ештеңе жоқ. Өңір басшыларының құрамы мезгіл-мезгіл жаңартылып отыратыны белгілі. Оңтүстік астана басшысының «саяси өмірлік циклі» әдетте 3-4 жылға созылатын. Бұл лауазымда 7 жылдан астам жұмыс істеген Ахметжан Есімов пен Виктор Храпунов (соңғысы 1990 жылдардың басында қалалық атқару комитетінің басшысы болған) посткеңестік дәуірде ережеден тыс жағдайлар болды. Қазіргі әкімдердің ешқайсысы Дінмұхамед Қонаев дәуірінде қаланы 15 жыл басқарған Есен Дүйсеновтің феноменін қайталағысы келмейтін шығар.

Алайда, саясаттағы кадрлық өзгерістер ешқашан «вакуумдағы сфералық ат» іспеттес болмайды. Әрқашан да неліктен бұл өзгерістің дәл қазір болғаны маңызды. XIX ғасырдағы француз әзіл-оспақтарының атақты мысалындағыдай: «Талейран қайтыс болды ма? Неліктен ол қазір қажет болды екен?» – деген сауал туындайды.

Осы тұрғыдан алғанда, Дархан Сатыбалдының жаңа әкім болып тағайындалуы бірінші қарағандағыдан да көп ой тастайды. Алматы әкімі лауазымына дерлік әрдайым жоғары лауазымды шенеуніктер ұсынылатыны түсінікті. Мысалы, Бақытжан Сағынтаев немесе Иманғали Тасмағамбетов бұл қызметке тағайындалмас бұрын, жақында ғана Әкімшілік басшысы қызметінен ауысқан Сатыбалдыдан «бір саты жоғары тұрған» болатын.

Бірақ Дархан Сатыбалды – аса көпшілікке таныс емес тұлға екенін ескерген жөн. Алматы тұрғындары (немесе олардың саяси белсенді бөлігі) қала басшысынан жоғары деңгейдегі ашықтықты күткен еді. Сонымен қатар, оңтүстік астана әкімі – Сатыбалды бұрын басқарған Түркістан облысының басшысынан гөрі ақпараттық шабуылдар үшін тартымды нысана. Оңтүстік астананың «өткір мәселелері» айналасында медиа-кеңістікте «шу шығаруды өзіне кәсіп әрі шынайы мақсат» еткен көптеген тұлғалар шоғырланған. Құрметті қауымға жақсы таныс «жиһаз саясаттанушы» Санжар Боқаевты адвокат Мұрат Адаммен бірге Досаевтың отставкасын талап еткен митингіні дайындағанын еске түсірейік.

Бірақ бұл әлі басы ғана. Егер 2026 жылы кезекті немесе кезектен тыс мәжіліс сайлауы өтсе (біз мұны әлі де жоққа шығармаймыз), мұндай тұлғалар Алматыға көптеп ағылып келеді немесе «күнге жылынуға шығады». Соған қарамастан, Ақорда қазір көпшілікке таныстықты аса ұнатпайтын Сатыбалдыға, ал ақпараттық соғыстарда «рингке» бірнеше рет шыққан медиа-тұлғаларға емес, оған сенім артты.

Мүмкін, мұндай шешім қарапайым ғана түсіндіріледі. Жоғары жақта танымал кеңестік пионер лагері туралы фильмдегі жолдас Дыниннің өсиетін еске алған болуы мүмкін – «жүзе алмайтындар батпайды, басқалары батады» дегендей. Яғни, Алматының әлеуетті әкімі үшін сол «медиа-рингте» үнемі болуға және кез келген шабуылды тойтаруға деген артық сенім Ахиллес өкшесі болуы мүмкін еді. Ал әкімді «жай ғана менеджер, өз жұмысын тыныш атқаратын, барлық мәселелерді үнсіз шешетін тұлға» ретінде көрсету айкидо қағидасы бойынша шабуылдаушы қарсыластардың энергиясын өздеріне қарсы бағыттап, бір жағынан тиімді болуы мүмкін.

Бірақ Дархан Сатыбалдының бұл қызметке тағайындалуының себебі мүлдем басқада болуы да мүмкін бе?

Екі айға жуық уақыт бұрын Ерболат Досаевтың Президентпен жұмыс кездесуінен кейін Мемлекет басшысының баспасөз хатшысы Руслан Желдібай оңтүстік астана басшысы енді ел басшылығына атқарылған жұмыс пен қабылданған шаралар туралы «екі апта сайын тікелей баяндап отыруы» керек екенін айтқан болатын. Мұндай нұсқау Ақорданың қоғамға «бәрі бақылауда» екенін көрсетуден бөлек, Алматыдағы экономикалық процестердің көлеңкелі жағын құрайтын «елесті катакомбаларды» әкімнің кім болғанына қарамастан, мүмкіндігінше егжей-тегжейлі зерттеуге ұмтылысын көрсетеді. Жоқ, біз қазір қалалық аңыздар туралы айтып отырған жоқпыз. Жоғары жақтың сол құрылыс кешені саласымен айналысуға деген айқын ниетін ескерсек, оңтүстік астанадан бастау – өте орынды.

Яғни, Ақордаға қазір аренаға әдемі шығып, жұрт алдында белгілі бір мәселелермен күресетін «гладиатор» емес, «Авгий атқорасын» ерекше шусыз тазалайтын «Геракл» қажет болуы әбден мүмкін. Осы тұрғыдан алғанда, неліктен бұл рөлге дәл қазір Сатыбалдының таңдалғаны түсінікті болуы мүмкін. Ол өзінің мансабының әртүрлі кезеңдерінде Қаржы министрлігінің қаржылық бақылау комитетінде, тіпті ҰҚК департаментінің басшысы қызметінде де, сондай-ақ қарым-қатынастарды «нақтылау» қажет болған Өзбекстандағы елші ретінде де жұмыс істеп үлгерген.

Басқа мәселе – Алматы әкімі лауазымы, оны атқарған көптеген тұлғаларға қарағанда, мансаптық тұйыққа тіремейді, бірақ әрбір шенеунік одан әрі өте алмайтын «ине тесігі» сияқты. Ерболат Досаевтың алдағы мансаптық тағдыры туралы әзірге ештеңе айтылған жоқ, ал Бақытжан Сағынтаев үшін әкімдіктен «билік партиясы» басшысының бірінші орынбасары қызметіне ауысу мансаптық тұйыққа тірелу болып шықты. Ал Тас (Иманғали Тасмағамбетов) Алматы әкімі болып жұмыс істегеннен кейін қандай креслоларда отырмады десеңші.... ол бәрібір «бәрінің арасынан сырғып өтетін» Тас болып қала береді.

Сондықтан қазіргі тағайындауға байланысты бәс тігулер өте жоғары: әкімшілік және экономикалық «Алматы катакомбаларындағы» барлық «елестерді» ұстауға ниетті Ақорда үшін де, Сатыбалдының өзі үшін де. Бұл қызметте жаңа деңгейге өту үшін ол сол «Гераклдың 12 ерлігін» жасай ала ма, жоқ па – алдағы уақыт көрсетеді.

Дереккөз: Злобная татешка